Chúng tôi có dịp dẫn các bạn từ bên kia dãy Trường Sơn về thăm Quảng Trị. Lần theo bài vè dân gian thống kê các sản vật của quê nhà “nem chợ Sãi, vải La Vang, khoai Quán Ngang, dầu tràm Đại Nại…” , chúng tôi đưa bạn về chợ Sãi, xã Triệu Thành, Triệu Phong (Quảng Trị).
Chợ mới nhưng vẫn mang cái tên nhắc nhớ vài trăm năm trước, Sãi Vương Nguyễn Phúc Nguyên từng trấn ngự, có chính sách khuyến khích muôn dân chăm nghề trồng lúa, chăn nuôi dọc triền sông Thạch Hãn. Có phải vậy không mà chợ Sãi bấy lâu nức tiếng vì món nem lụi trứ danh? Đó là đặc sản tổng hòa của sản phẩm từ chăn nuôi với trồng trọt, từ những viên thịt xay xâu vào que tre, nướng trên than hồng, đến độ mềm tươi, săn giòn kẹp vào lớp bánh đa mỏng như giấy lụa làm từ bột gạo vùng đất lúa Triệu Phong. Hoa trái vườn nhà cũng góp thêm vào để nem chợ Sãi thêm phần quyến rũ. Trái vả non thì chát, lát khế già thì chua, quả chuối tách từ buồng đương độ ngậm hạt cắt thành lát mỏng để lẫn trong rau ráng xanh ngon. Khi cuộn tất cả và dầm vào bát nước lèo ngậy mùi đậu phụng rang giã mịn, đưa lên miệng, bạn từ phương xa đến đã ngẫm ngợi một hồi lâu rồi thốt lên: Xẹp lai! (ngon quá!).
“Bánh ướt Phương Lang/ Cháo bột Kẻ Diên/ Canh ám làng Lam/ Mắm đam Trà Trì…”, câu đồng dao đưa chân chúng tôi đến với Phương Lang, một ngôi làng thuộc xã Hải Ba, huyện Hải Lăng. Khi đến chợ Phương Lang, ghé quán bánh ướt dì Si, thực khách dường như đã cảm nhận được sự tinh túy có ngay trong dĩa bánh ướt trắng ngà, mềm, dai, thơm nức mùi gạo ngon của quê hương Hải Lăng. Heo nuôi tại chuồng quanh vùng, ăn toàn cám gạo với cây chuối xắt nhỏ nên thịt ba chỉ mới luộc xong, tỏa một hương vị hấp dẫn khó cưỡng. Bát tương ớt pha với nước mắm nguyên chất làm cho bánh ướt Phương Lang thêm đậm đà. Ăn cay đến như người Lào mà khi chấm bánh ướt nước mắm Phương Lang, bạn cũng trào nước mắt. Bạn nói không phải cay đến mức đó đâu, rưng rưng vì yêu thương Quảng Trị quê bạn ni đó!
Tôi có dịp đưa bạn vào xứ Kẻ Diên thưởng thức đặc sản cháo bột “vạc chờng”. Gạo của vùng trọng điểm lúa Hải Lăng được xay, giã, dần, sàng, chọn kỹ nghiền thành bột, nhồi sú với nước ấm rồi cắt thành từng thanh nhỏ, nấu với cá lóc đồng. Chút tiêu bột, ớt bột, ớt dầm nước mắm và cả “một trời” cọng ném tươi cắt nhỏ ngự trị trong bát cháo bột cá thơm nhưng nhức. Múc một thìa, hai thìa, ba thìa, mồ hôi trên mặt bạn đã lấm tấm, má ửng hồng, thêm thìa nữa, nước mắt đã chực trào ra. Bạn thưởng thức đặc sản quê tôi mà tâm thế như người làm ra hạt lúa, có cực nhọc, cay đắng, ngọt ngào và hạnh phúc quá đỗi!
Hiện thời, với chất lượng gắn với danh tiếng, hạt gạo Quảng Trị đã đi từ đồng ruộng nơi thôn dã ra thẳng bàn ăn của thế giới với vị thế vô cùng chững chạc. Hạt gạo nhỏ nhoi, hạt cơm ấm nóng, gắn kết như máu thịt khi ở bên ta và gây thương nhớ khi có dịp đi xa chưa kịp về…
