Nếu coi tín ngưỡng là nét văn hóa truyền thống của dân tộc, thì Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương là nét văn hóa độc đáo, thể hiện sâu đậm nhất về quan niệm sống, cách đối nhân xử thế của người Việt Nam. Tính độc đáo tiêu biểu trong Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương được UNESCO vinh danh nằm ở chính tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên của dân tộc ta.
Trả lời câu hỏi của chúng tôi: 10 năm trước, tháng 12/2012, Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Phú Thọ được UNESCO vinh danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Ngay sau đó, tỉnh Phú Thọ đã triển khai Chương trình hành động quốc gia bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa như thế nào? Ông Hồ Đại Dũng, Ủy viên BTV Tỉnh ủy, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Phú Thọ, Trưởng Ban Tổ chức Giỗ Tổ Hùng Vương - Lễ hội Đền Hùng năm Nhâm Dần 2022 cho biết, tỉnh đặc biệt quan tâm đến việc bảo tồn và phát huy giá trị của Di sản Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương đã được UNESCO vinh danh, cam kết và triển khai thực hiện tốt Chương trình hành động quốc gia. Hằng năm, Giỗ Tổ Hùng Vương - Lễ hội Đền Hùng luôn được tổ chức thành kính, trang nghiêm theo nghi lễ truyền thống.
Sự thành công lớn nhất trong công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản chính là từ Khu Di tích lịch sử Đền Hùng- Trung tâm thực hành nghi lễ tín ngưỡng - với sự hội tụ sâu sắc nhất nghĩa “đồng bào”, ý thức nguồn cội của hàng triệu triệu người dân đất Việt và sự lan tỏa mạnh mẽ từ Trung tâm Nghĩa Lĩnh không chỉ đến các di tích thờ Hùng Vương, danh tướng Hùng Vương trong tỉnh Phú Thọ mà còn lan rộng ra các di tích thờ Hùng Vương trong và ngoài nước, đều đồng loạt tổ chức Giỗ Tổ Hùng Vương vào ngày 10 tháng 3 âm lịch trang nghiêm, trọng thể. Thực hiện công tác đầu tư, tôn tạo, tu bổ xây dựng Di tích lịch sử đặc biệt quốc gia Đền Hùng theo đúng quy hoạch bảo tồn và phát huy giá trị Khu Di tích lịch sử Đền Hùng, tỉnh Phú Thọ đến năm 2025 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.
Ngày 22/10/2020, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã công nhận Khu Di tích lịch sử Đền Hùng là Khu du lịch quốc gia. Trở thành Khu du lịch quốc gia có ý nghĩa rất lớn đối với thúc đẩy phát triển du lịch, thu hút đầu tư và xây dựng các sản phẩm du lịch, nhất là sản phẩm du lịch phát huy tiềm năng, giá trị của Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương và các di sản liên quan đến Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương trên địa bàn tỉnh Phú Thọ. Qua đó lan tỏa mạnh mẽ hơn nữa đến đồng bào và du khách quốc tế về giá trị Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương - di sản quý báu của dân tộc. Đến thời điểm hiện tại, Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Phú Thọ đã và đang được bảo tồn và phát huy theo đúng những cam kết trong Chương trình hành động quốc gia nhằm bảo tồn và phát huy giá trị của di sản.
Để nâng cao vai trò của cộng đồng, chủ thể sáng tạo, bảo tồn gìn giữ và phát huy giá trị di sản, tỉnh Phú Thọ đã tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất cho người dân được tham gia vào các hoạt động sáng tạo văn hóa, bảo tồn các tập quán tín ngưỡng, nhất là trong các dịp Lễ hội Đền Hùng mùng 10 tháng 3 âm lịch hằng năm. Khuyến khích việc trao truyền, thực hành nghi lễ, tín ngưỡng cho các thế hệ. Vào những kỳ lễ hội, các nghi thức tế lễ được giới thiệu, nhận diện giá trị và hướng dẫn việc thực hành cho những người trực tiếp tham gia, đặc biệt là lớp trẻ thông qua các cuộc tập huấn về tín ngưỡng và thực hành nghi lễ. Tỉnh đã phối hợp với Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tiếp tục nghiên cứu, kiểm kê khoa học các di tích thờ cúng Hùng Vương trên địa bàn tỉnh và cả nước. Thông qua kiểm kê nắm bắt tổng thể và thực trạng không gian tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương để có biện pháp bảo tồn, khôi phục và phát huy.
Song song với đó, công tác tổ chức sưu tầm, bổ sung các truyền thuyết, nghi thức, trò diễn dân gian liên quan đến tín ngưỡng thờ Hùng Vương của người Việt cũng được quan tâm triển khai thực hiện. UBND tỉnh đã chỉ đạo các sở, ngành, các cơ quan chuyên môn phối hợp cùng cộng đồng các địa phương tổ chức nghiên cứu, kiểm kê khoa học các di tích thờ cúng Hùng Vương trên địa bàn; xây dựng ngân hàng dữ liệu về Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương tại Khu Di tích lịch sử Đền Hùng. Tỉnh cũng đã xây dựng đề án “Xây dựng Việt Trì trở thành thành phố lễ hội về với cội nguồn dân tộc Việt Nam”. Chú trọng bảo tồn và phát huy hai di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại là “Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Phú Thọ” và “Hát Xoan Phú Thọ”.
Nâng cao ý thức trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước, cơ quan địa phương và cộng đồng dân cư trong việc bảo tồn và phát huy giá trị của di sản; xây dựng các chương trình văn hóa, giáo dục để phổ biến trên các phương tiện thông tin đại chúng của trung ương và địa phương nhằm giới thiệu, phổ biến, quảng bá, tuyên truyền về Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Phú Thọ; UBND tỉnh Phú Thọ đã chỉ đạo Sở Giáo dục và Đào tạo, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Khu Di tích lịch sử Đền Hùng phối hợp tổ chức chương trình giáo dục đưa di sản vào trường học. Đổi mới và nâng cao nội dung chương trình học lịch sử, ngữ văn, chú trọng giáo dục phổ biến, nâng cao nhận thức về giá trị và sự cần thiết bảo vệ di sản, về các truyền thuyết lịch sử và về Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương cho học sinh...
Lễ hội Đền Hùng là biểu tượng của tinh thần đại đoàn kết, là dịp quan trọng để mọi người dân hành hương tìm về nguồn cội, tưởng nhớ công ơn của các Vua Hùng. Ngày Giỗ Tổ Hùng Vương thể hiện niềm tự hào, tự tôn dân tộc, khẳng định mọi người Việt Nam thuộc mọi dân tộc, mọi tầng lớp, dù già trẻ, gái trai, dù đang sinh sống ở Việt Nam hay ở nước ngoài đều có chung một cội nguồn, chung một ngày Giỗ Tổ vào ngày mùng 10 tháng 3 âm lịch hằng năm đã trở thành điểm hẹn tâm linh của mỗi người dân nước Việt. Ngày Giỗ Tổ Hùng Vương giờ đây trở thành ngày hội văn hóa của toàn dân tộc, có ý nghĩa vô cùng sâu sắc trong đời sống văn hóa tâm linh của cộng đồng để tri ân tổ tiên, gắn kết cộng đồng và cầu mong tổ tiên phù hộ cho quốc thái, dân an. Lễ hội Đền Hùng còn là dịp quan trọng để chúng ta quảng bá ra thế giới về một di sản vô cùng giá trị, độc đáo, đã tồn tại hàng nghìn năm, ăn sâu vào tâm hồn, tình cảm, trở thành đạo lý truyền thống “Uống nước nhớ nguồn” của đồng bào cả nước, kiều bào ta ở nước ngoài và nó đã khiến cho cả thế giới phải vị nể ý thức nguồn cội của mỗi con người Việt Nam.
(Nguồn: Báo Quảng Trị)
