Theo thống kê của Tổ chức Du lịch thế giới (UNWTO), ẩm thực thường chiếm khoảng 1/3 tổng chi phí một chuyến du lịch của du khách. Điều này cho thấy, ẩm thực là yếu tố quan trọng trong du lịch, nếu khai thác tốt yếu tố này sẽ góp phần xây dựng thương hiệu, tăng tính cạnh tranh cho các địa chỉ du lịch. Tuy vậy, thực tế việc phát triển du lịch ở Quảng Trị vẫn chưa có sự gắn kết, song hành với các hoạt động liên quan đến ẩm thực.
Đầu tháng 3/2021, tỉnh Quảng Trị có 4 món ăn, đặc sản quà tặng là bún hến Mai Xá, cháo cá vạt giường Hải Lăng, nem chợ Sãi và chè vằng La Vang được lọt vào danh sách 100 món ăn đặc sản Việt Nam và top 100 đặc sản quà tặng Việt Nam (2020 - 2021) do Tổ chức Kỷ lục Việt Nam (Vietkings) và Tổ chức Top Việt Nam (VietTop) bình chọn. Ngoài 3 món ăn được vinh danh, Quảng Trị còn nhiều món ngon khác được thực khách ưa chuộng. Tuy nhiên, thực tế có bao nhiêu khách du lịch đến Quảng Trị thưởng thức được những đặc sản Quảng Trị nói chung và những món ăn được vinh danh trên nói riêng là câu hỏi khó có câu trả lời chính xác, vì đến nay vẫn chưa có tour du lịch nào kết nối với các địa chỉ ẩm thực, trong khi những cơ sở này vẫn phát triển theo hình thức hộ kinh doanh nhỏ lẻ, tự phát, chưa có sự đầu tư về cơ sở vật chất cũng như con người.
Đây là lần thứ hai bún hến Mai Xá được lọt vào top 100 món ăn đặc sản tiêu biểu Việt Nam do Vietkings bình chọn. Tuy nhiên, khách du lịch đến Quảng Trị vẫn rất ít người biết đến món ngon dân dã, đặc trưng này. Hoặc nếu có nghe đến tên, để thưởng thức cũng không phải dễ khi địa chỉ ẩm thực nằm ở làng Mai Xá Chánh, xã Gio Mai (huyện Gio Linh) - cách trung tâm thành phố Đông Hà khoảng 10 km. Vào năm 2017, sau khi bún hến Mai Xá được công bố lọt vào danh sách 100 món ăn đặc sản tiêu biểu của Việt Nam giai đoạn 2011 - 2016 thì tại thành phố Đông Hà đã có một bạn trẻ “chớp” cơ hội mở một quán bún hến Mai Xá ở đường Nguyễn Huệ với slogan “Bún hến Mai Xá - đặc sản lọt vào Top 100 món ẩm thực đặc sắc Việt Nam”. Tuy nhiên, quán này chỉ tồn tại được một thời gian ngắn, sau đó ngừng hoạt động vì ít thực khách ghé quán. Có thể nói, từ món ăn ngon của địa phương để trở thành món ăn được biết đến rộng rãi là một quá trình không dễ dàng. Ngoài bún hến Mai Xá, ẩm thực Quảng Trị có rất nhiều món ăn đặc sắc, thú vị như cháo cá vạt giường Hải Lăng, gỏi tép, gỏi cá trích, thịt trâu lá trơơng Lao Bảo, nem chợ Sãi, gà Cùa, gà làng Vây... Những sản phẩm ẩm thực này không đơn thuần chỉ cung cấp dịch vụ ăn uống thông thường mà có thể trở thành một sản phẩm du lịch bổ trợ độc đáo và hấp dẫn để khách du lịch có thể được trải nghiệm và khám phá thêm nét văn hóa riêng có của mỗi vùng đất. Tuy vậy, đến nay vẫn chưa được nhiều khách du lịch biết đến.
Xác định “lỗ hổng” giữa du lịch và ẩm thực, thời gian tới tỉnh Quảng Trị định hướng phát triển sản phẩm du lịch gắn với phát huy giá trị văn hóa ẩm thực địa phương, từng bước khai thác chuỗi giá trị du lịch, văn hóa và ẩm thực. Khuyến khích doanh nghiệp du lịch tổ chức các sự kiện và các tour du lịch ẩm thực, nâng cấp món ăn truyền thống địa phương đưa vào phục vụ du khách... Theo đó, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đang kêu gọi, động viên các cơ sở kinh doanh du lịch như một số nhà hàng, khách sạn lớn trên địa bàn tỉnh tìm tòi, lựa chọn một trong số những món ăn đặc sản của địa phương, nhất là những món ăn lọt vào top 100 món ăn đặc sản Việt Nam để biến tấu, phát triển thành một món ăn phổ biến của nhà hàng, từ đó khách du lịch có thể dễ dàng thưởng thức được đặc sản ẩm thực Quảng Trị ngay tại các cơ sở lưu trú. Năm 2021, Hội Đầu bếp tỉnh chính thức được thành lập; sắp tới đây trong Lễ hội Thống nhất non sông và khai trương mùa du lịch biển, đảo 2021 sẽ có Hội thi Đầu bếp giỏi tỉnh Quảng Trị lần thứ nhất với chủ đề “Nét độc đáo ẩm thực Quảng Trị”, nhằm tìm kiếm những nhân tố phát triển nét độc đáo của ẩm thực địa phương, góp phần quảng bá, gắn kết sản phẩm ẩm thực với hoạt động du lịch trên địa bàn tỉnh.
Theo kinh nghiệm của những người làm du lịch, quảng bá ẩm thực khó hơn so với quảng bá điểm đến, vì quảng bá ẩm thực phải có người thật, việc thật, tức là phải đưa cả “đội quân” đến trực tiếp chế biến các món ăn để giới thiệu và phục vụ những người có nhu cầu. Để tham gia những đợt quảng bá ẩm thực trong nước và quốc tế rất tốn kém vì cần nhiều thứ, từ con người, nguyên vật liệu đến các dụng cụ bảo quản, chế biến…trong khi doanh nghiệp du lịch Quảng Trị quy mô nhỏ nên rất khó thực hiện. Vì thế, Hội thi Đầu bếp giỏi Quảng Trị lần thứ nhất được xem là một trong những hoạt động thiết thực, cơ hội để mỗi đầu bếp và doanh nghiệp kinh doanh du lịch trổ tài ngay trên sân nhà.
Từ thực tế cho thấy, để phát triển du lịch gắn với ẩm thực, ngành du lịch cần tăng cường hơn nữa việc tập huấn, bồi dưỡng kiến thức đối với đội ngũ hướng dẫn viên về ẩm thực và văn hóa ẩm thực để mang đến những trải nghiệm thú vị cho khách du lịch. Khuyến khích các doanh nghiệp du lịch, lữ hành xây dựng các tour khám phá ẩm thực cho du khách như: trải nghiệm không gian chợ, cùng tham gia vào quá trình chế biến, tổ chức dạy nấu các món ăn đặc sản với sự hướng dẫn của các đầu bếp, người dân địa phương… Xây dựng những sản phẩm du lịch ẩm thực liên kết theo mô hình “từ trang trại đến bàn ăn” để du khách hòa mình với cuộc sống đời thường sinh động của người dân địa phương. Tăng cường quản lý nhà nước về vệ sinh an toàn thực phẩm; tổ chức tập huấn hướng dẫn các cơ sở dịch vụ ăn uống, nhà hàng, khách sạn thực hiện đảm bảo vệ sinh, an toàn trong lựa chọn, chế biến, cung cấp thực phẩm bởi chỉ cần có một chi tiết nhỏ khiến khách du lịch không hài lòng, người cung cấp dịch vụ du lịch sẽ khó có cơ hội khắc phục, vì du khách thường không muốn quay trở lại địa điểm mà mình từng có cảm nhận không tốt về ẩm thực.
Song song với việc xây dựng các sản phẩm ẩm thực đặc trưng, cần chú trọng công tác quảng bá, giới thiệu sản phẩm ẩm thực. Ngành du lịch cần phối hợp các địa phương rà soát, thống kê những món ăn tiêu biểu, đặc trưng để tích hợp đưa vào sổ tay du lịch, xây dựng kế hoạch quảng bá rộng rãi về văn hóa ẩm thực địa phương đến với du khách thông qua những sự kiện du lịch, các hội chợ ẩm thực trong nước, trên các phương tiện thông tin đại chúng hay mạng xã hội.
(Nguồn: Báo Quảng Trị)
