Từ bao đời nay “cây đa, giếng nước, sân đình” đã trở thành biểu tượng mang giá trị tinh thần của mỗi làng quê Việt Nam. Bởi vậy, đối với người dân khu phố Phú Thị Đông, thị trấn Hồ Xá, huyện Vĩnh Linh (Quảng Trị), niềm vui khi làng khôi phục thành công giếng Thung từ đầu năm 2021 đến nay vẫn còn lan tỏa. Mọi người kể về câu chuyện cả làng đồng sức khơi thông giếng Thung- mạch nước quý tưởng chừng mất hẳn lại tuôn chảy mát lành với bao tự hào.
Theo ông Võ Văn Ninh, nguyên Khu phố trưởng Phú Thị Đông, làng Phú Thị Đông có từ thời Hậu Lê thế kỷ XV bởi những dòng họ từ Phú Xuân, thành phố Huế ra khai khẩn lập làng. Từ đó “đất lành chim đậu”, nhiều dòng họ khắp miền đất nước đến làng sinh cơ, lập nghiệp. Sau cải cách ruộng đất, làng Phú Thị Đông phân thành từng đội sản xuất thuộc HTX Nam Hồ, Vĩnh Nam. Đến năm 1986, HTX Nam Hồ nhập vào thị trấn Hồ Xá thì làng Phú Thị Đông chia làm Khu dân cư 2 và Khu dân cư 3.
Gần 35 năm sau, năm 2019, thực hiện chủ trương sáp nhập các đơn vị hành chính, Khu dân cư 2 và Khu dân cư 3 sáp nhập và lấy lại tên gốc là khu phố Phú Thị Đông. Hiện làng có trên 200 hộ, gần 800 nhân khẩu. Nguyên sơ làng Phú Thị Đông được ưu ái 4 giếng nước hoàn toàn tự nhiên gồm giếng Mội, giếng Nậy, giếng Vân và giếng Thung. Song trải qua chiến tranh khốc liệt, 3 giếng lần lượt bị tàn phá, chỉ còn lại mỗi giếng Thung nguyên vẹn.
Suốt hơn 5 thế kỷ, từ mạch nước quý sẵn có của giếng Thung, lớp cha ông làng Phú Thị Đông dùng cộc tre đóng xung quanh nguồn nước, sau đó khê các tảng đá cuội, đá ong lớn chồng lên nhau để bảo tồn giếng. Giếng 4 mùa cho nguồn nước trong xanh, ngọt lành nên quanh năm dân làng vừa tập trung lấy nước sử dụng trực tiếp tại giếng vừa gánh về trữ vào các chum, thùng để dùng dần. Cứ thế, giếng Thung cung cấp nguồn nước phục vụ mấy trăm nhân khẩu và cả điều hòa tưới tiêu toàn bộ diện tích ruộng lúa của cả làng.
Dân làng Phú Thị Đông yêu quý giếng Thung bởi không chỉ cho nguồn nước nuôi sống bao thế hệ mà giếng làng còn chứng kiến không ít thăng trầm, đổi thay của làng. Giếng gắn bó với mỗi người, mỗi thế hệ. Đó là mỗi sớm mai các chị, các mẹ rửa từng mớ rau, rổ sắn dầm, mọc dùng, chè xanh chuẩn bị gánh lên buổi chợ. Những trưa hè oi ả trẻ con tụ tập nô đùa, tắm mát. Chiều chiều mặt trời khuất dần sau lũy tre, cả làng gọi nhau về giếng tranh thủ nghỉ ngơi, gần gũi chuyện trò sau giờ đồng áng. Đêm trăng, giếng Thung trở thành địa điểm sinh hoạt văn hóa, thanh niên trong làng hò hẹn...
Nhưng rồi trải qua các giai đoạn, cùng việc dồn điền, đổi thửa phát triển nông nghiệp, nâng cấp đường giao thông; thêm đó sau giải phóng, để thuận tiện hơn cho đời sống, hầu như hộ nào trong làng cũng chủ động đào, khoan giếng nước riêng. Giếng Thung dần bị thu hẹp diện tích và mai một. Trước nguy cơ giếng làng không còn, những bậc cao niên cũng như cấp ủy, chính quyền, mặt trận và dân làng Phú Thị Đông ngày trước rất lấy làm trăn trở. Song thời điểm ấy, làng Phú Thị Đông vẫn đang chia tách thành Khu phố 2, Khu phố 3, trong đó dân cư ở các địa phương khác đến sinh sống nhiều. Mặt khác, hầu hết đời sống người dân còn lắm lo toan nên việc khôi phục giếng Thung khó thực hiện.
“Đến tháng 9/2019, 2 khu phố chính thức sáp nhập, làng Phú Thị Đông lại quy tụ. Nhận thức sự cấp thiết của việc khôi phục giếng Thung, làng Phú Thị Đông nhiều lần tổ chức họp bàn, khảo sát lấy ý kiến người dân về dự án tôn tạo giếng Thung với sự đồng tình, quyết tâm lớn. Cân nhắc nhiều phương án, đầu tháng 6/2020, BCH chi bộ quyết định kêu gọi người dân, con em quê hương chung sức trùng tu giếng Thung trên tinh thần hoàn toàn tự nguyện”, Bí thư Chi bộ khu phố Phú Thị Đông Đinh Thị Lài kể lại.
Chỉ sau 3 ngày có thư ngỏ, BĐH khu phố Phú Thị Đông nhận về gần 350 lượt ủng hộ từ người dân trong, ngoài làng; con em đang công tác khắp mọi miền tạo nên nguồn quỹ khoảng 150 triệu đồng. Từ nguồn kinh phí này, ngày 10/6/2020, khu phố Phú Thị Đông long trọng tiến hành lễ khởi công khơi thông mạch nước giếng Thung trong sự vui mừng của toàn làng. Phó Bí thư Chi bộ khu phố Phú Thị Đông Võ Tuấn Lương cho hay: “Theo ý nguyện của dân làng muốn phục dựng giếng Thung như xưa, giếng được thiết kế phần âm dưới nước 2m vẫn đống cộc tre và xếp đá nguyên khối không chẻ. Phần thành giếng trên 3m thì chỉ có 1,2m xây phẳng 2 mặt còn cơ bản đều xếp đá. Phần mặt nền và bậc thang xuống giếng cũng được lát đá tự nhiên nâng độ cao hợp lý. Với sự vào cuộc tích cực, cả làng đóng góp gần 400 công thợ tại chỗ, chỉ khoảng 3 tuần công trình đã hoàn thành giai đoạn 1 riêng phần giếng kiên cố, vững chắc. Dân làng còn hiến thêm đất để có chỗ trồng cây, đặt 4 bàn đá trang trí tạo khuôn viên rộng rãi quanh giếng. Tuy nhiên lúc đó, đất nền chưa ổn định nên BĐH tạm dừng các công việc. Cuối tháng 12/2020 tiếp tục thi công giai đoạn 2 gồm các hạng mục: lắp rào chắn bảo vệ, làm nền, đổ tấm đan, trồng cây xanh và làm giàn hoa giấy. Đến giữa tháng 1/2021 công trình hoàn thiện với tổng diện tích khoảng 500m2, đảm bảo kết cấu, tính thẩm mỹ”.
Nằm ngay cạnh trục đường chính Nguyễn Văn Linh, giếng Thung khôi phục góp phần tạo nên cảnh quan khang trang, đổi mới song vẫn giữ nét cổ kính, thanh bình của làng Phú Thị Đông xưa. Bí thư Chi bộ khu phố Phú Thị Đông Đinh Thị Lài chia sẻ: “Tôn tạo thành công giếng làng mang lại niềm vui chung rất lớn bởi đó là tâm niệm ấp ủ bấy lâu của cả làng Phú Thị Đông. Không chỉ mang ý nghĩa công trình dân sinh, giếng Thung thể hiện sự đoàn kết trong cộng đồng làng, cùng ý thức giữ gìn nét đẹp văn hoá truyền thống, hướng đến tri ân tổ tiên đồng thời giáo dục thế hệ sau luôn nhớ về nguồn cội...”.
(Nguồn: Cổng TTĐT huyện Vĩnh Linh)
