Tham gia chiến dịch Thành Cổ Quảng Trị năm 1972, sau đó tăng cường cho Mặt trận cánh Đông Quảng Trị, chiến đấu tại vùng Nam Cửa Việt và các xã thuộc huyện Triệu Phong cũ, nhà báo Đào Duy Mười, nguyên phóng viên Báo Hà Nội Mới luôn tâm niệm: Quảng Trị là quê hương; vùng đất Triệu Phong là nhà; xã Triệu Trạch (nay là xã Nam Cửa Việt) là gia đình... Mỗi lần quay về là một lần ông được góp thêm chút yêu thương, tri ân đồng chí, đồng đội và người dân một thời chở che, cưu mang mình.
Ký ức một thời
Trong cuộc chiến giai đoạn 1972 - 1973, Mặt trận cánh Đông có nhiệm vụ bảo vệ vòng ngoài phía Đông Thành Cổ Quảng Trị, nơi bộ đội chủ lực của Trung đoàn 64, Trung đoàn 48, Sư đoàn 320B kết hợp với bộ đội địa phương cùng lực lượng dân quân du kích tạo thành “lá chắn thép” chặn bước tiến của địch.
Đại tá, Phó Giáo sư, tiến sĩ Trần Ngọc Long, nguyên Phó Viện trưởng Viện Lịch sử Quân sự Việt Nam cho biết: Mặc dù là một mặt trận phối thuộc, nhưng Mặt trận cánh Đông lại trở thành chiến trường chính trong chiến dịch Thành Cổ Quảng Trị 81 ngày đêm và kéo dài về sau khi lực lượng chủ lực của ta rút khỏi Cổ thành.
Mặt trận cánh Đông luồn sâu đánh địch tập kích nhằm tiêu hao, tiêu diệt sinh lực địch, ngăn chặn phạm vi mở rộng của các Lữ đoàn thủy quân lục chiến 147, 158, 369; Thiết đoàn xe tăng 20 cùng với sự yểm trợ tối đa của hải quân, không quân hiện đại của Mỹ - ngụy từ Cửa Việt đổ bộ lên và từ hướng Mỹ Chánh tiến ra.
Nhà báo Đào Duy Mười nhập ngũ tháng 5/1971 lúc mới tốt nghiệp xong lớp 10 và có quyết định vào học Trường Đại học Y Hà Nội. Sau thời gian huấn luyện, tháng 6/1972, tân binh Đào Duy Mười cùng đồng đội hành quân vào Nam trong đội hình Đại đội 7, Tiểu đoàn 8, Trung đoàn 64, Sư đoàn 320B. Sau hai tháng ròng rã hành quân theo đường Hồ Chí Minh, đến tháng 8/1972, đơn vị vào chiếm lĩnh Mặt trận cánh Đông, cùng Nhân dân Triệu Phong đương đầu với Mỹ - ngụy tái chiếm Quảng Trị.
Nhà báo Đào Duy Mười nhớ lại: “Mặt trận cánh Đông ngày đó bom đạn địch đổ xuống bất kể thời gian nên cây cối gần như không còn, chỉ còn lại toàn cát và cát. Chúng tôi ngày đêm ăn, ngủ trên cát, bám trụ trận địa quần nhau với địch. Đỉnh cao biểu tượng anh hùng cách mạng, sự khốc liệt chiến tranh là địa bàn xã Triệu Trạch.
Nhắc đến Triệu Trạch thì phải kể đến Chốt Long Quang. Năm 1972, trên vùng cát dày đặc hố bom, kỳ lạ làm sao vẫn còn sót lại một gốc cây có 3 cành đứng hiên ngang giữa đồi cát trắng. Bộ đội, người dân gọi là cây Ba chạc. Hình ảnh cây Ba chạc thành sức sống mãnh liệt, kỳ diệu của mảnh đất và con người nơi đây...
Từ tháng 7/1972 đến tháng 1/1973, tại đồi Ba chạc diễn ra những trận đánh rất ác liệt giữa lực lượng Thủy quân lục chiến ngụy với các Trung đoàn 64, 48 thuộc Sư đoàn 320B và các đơn vị bộ đội địa phương tỉnh, huyện, lực lượng dân quân, du kích xã Triệu Trạch. Quân ta đã loại khỏi vòng chiến đấu hàng nghìn tên địch, hàng chục xe tăng, xe thiết giáp và nhiều phương tiện chiến tranh khác.
Về Triệu Trạch, nhà báo Đào Duy Mười thăm lại đồi Ba chạc và Chốt Long Quang. Nhắc đến Chốt Long Quang, nhà báo Đào Duy Mười nhớ đến ông Phan Tư Kỳ, Xã đội trưởng Triệu Trạch giai đoạn 1972- 1975. Tại Chốt Long Quang, dưới sự chỉ huy tài tình của ông Kỳ, lực lượng dân quân du kích Triệu Trạch đã tổ chức 84 trận đánh, trong đó có 17 trận hợp đồng chiến đấu với các đơn vị bộ đội chủ lực bảo vệ vững chắc Chốt Long Quang và Mặt trận cánh Đông.
Di tích lịch sử quốc gia đặc biệt Chốt Long Quang khánh thành ngày 24/4/2022, vững chắc, hiên ngang vút lên trời xanh. Gần đó, Nghĩa trang liệt sĩ Triệu Trạch nâng cấp khang trang nhờ sự đóng góp của các cựu chiến binh Sư đoàn 320B từng tham gia chiến đấu tại Mặt trận cánh Đông và chiến trường Quảng Trị theo lời kêu gọi của nhà báo Đào Duy Mười.
Di tích lịch sử quốc gia đặc biệt Chốt Long Quang là sự tri ân của những người đang sống đối với đồng đội đã mất, trở thành chứng nhân bất tử về một thời hoa lửa, ngày ngày chứng kiến đất trời dung hòa, bình yên, quê hương chuyển mình trên con đường đổi mới, hội nhập và phát triển.
Hành trình tri ân
Trong những lần trở về thăm lại chiến trường xưa, người đầu tiên nhà báo, người lính Thành Cổ Đào Duy Mười thường xuyên gặp gỡ là ông Kỳ. “Tôi còn nhớ vào buổi sáng ngày 28/1/1973, khi Mặt trận cánh Đông tạm im tiếng súng, tôi cùng đơn vị lên khỏi hầm tại Chốt Long Quang Bầu Bản thì thấy một người đàn ông khoác súng AK, gương mặt sạm đen, ấn tượng nhất là đôi mắt, sáng sâu, kiên nghị. Đó là ông Phan Tư Kỳ”, nhà báo Đào Duy Mười nhớ lại lần gặp đầu tiên gặp ông Kỳ.
Sau này hội ngộ cả hai ông cùng nhau ôn lại một thời khói lửa. Họ hiểu, ở Mặt trận cánh Đông, suốt một vùng Nam Cửa Việt hay Chốt Long Quang, sự kết hợp ăn ý giữa bộ đội chủ lực, bộ đội địa phương và dân quân du kích chính là sức mạnh kỳ diệu để làm nên chiến thắng. Trong khói lửa chiến tranh, chủ nghĩa anh hùng cách mạng, tình đồng chí, đồng đội thiêng liêng khắc ghi vào từng tên đất, tên làng Quảng Trị.
Những lần trở lại xã Triệu Trạch và Mặt trận cánh Đông, Chốt Long Quang sau này, nhà báo Đào Duy Mười không còn gặp lại ông Phan Tư Kỳ. Người du kích “chân trần chí thép” năm nào đã khuất núi, về với đồng đội, tổ tiên... để lại một khoảng trống không thể nào nguôi ngoai trong lòng nhà báo Đào Duy Mười.
Năm 1977, nhà báo Đào Duy Mười trở lại chiến trường xưa lần thứ nhất, về thăm xã Triệu Trạch và Chốt Long Quang nơi một thời từng sống, chiến đấu, được Nhân dân cưu mang, đùm bọc. Từ đây, hành trình tri ân của ông bắt đầu.
Đến năm 2019, nhà báo Đào Duy Mười quyết định phát động kêu gọi các nhà hảo tâm, đồng đội, đồng chí, Nhân dân cả nước hướng về Triệu Trạch, hướng về Chốt Long Quang, cùng đóng góp nguồn kinh phí để sửa chữa Di tích lịch sử quốc gia đặc biệt Chốt Long Quang; Nghĩa trang liệt sĩ Triệu Trạch, nơi an nghỉ của gần 1.000 người lính từng chiến đấu tại Mặt trận cánh Đông khang trang, xứng tầm lịch sử hơn.
“Từ Quảng Trị trở về, tôi đem ý tưởng của mình nói với đại tá Hoàng Điệp, nguyên Tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn 8, Trung đoàn 64, Sư đoàn 320B, thủ trưởng trực tiếp chiến đấu tại Chốt Long Quang. Thủ trưởng Hoàng Điệp xúc động bảo: Mười cứ phát động phong trào kêu gọi kinh phí nâng cấp di tích lịch sử Chốt Long Quang đi, cho xứng tầm với xương máu đồng chí, đồng đội mình đổ xuống nơi đây”, nhà báo Đào Duy Mười nhớ lại.
Nguồn tin: Báo Quảng Trị
