Không phải ngẫu nhiên mà phim về đề tài chiến tranh vẫn được nhiều người hâm mộ. Riêng Oscar lần thứ 96 năm 2024 danh giá ở Mỹ đã dành ngôi vị Phim xuất sắc nhất cho phim Oppenheimer nói về cuộc đời của cha đẻ bom nguyên tử và nỗi kinh hoàng của nước Nhật phải nếm trải, cũng như nhân loại từ đó về sau phải đối mặt với lo âu. Kế đó là phim Zone of Interrest (Vùng quan tâm) đoạt giải Phim nước ngoài xuất sắc nhất cũng có đề tài chiến tranh, nội dung nói về cuộc chiến bài Do Thái của Đức Quốc xã trong Chiến tranh thế giới II.
Chiến tranh thế giới II, với tất cả những gì mà nhân loại trải qua, trong đó có dân tộc Do Thái đã trở thành đề tài lớn được văn học và điện ảnh quan tâm. Riêng với điện ảnh, chỉ vài mươi năm qua, nhiều phim bom tấn khai thác đề tài này. Có thể kể ra đây những bộ phim đã đi vào lịch sử điện ảnh không chỉ bởi những thành công vang dội cho nghệ thuật thứ bảy mà còn để lại ấn tượng mạnh mẽ với khán giả màn ảnh rộng trên toàn thế giới.
Đầu tiên phải kể đến phim The Pianist (Nghệ sĩ dương cầm) do đạo điễn Roman Polanski thực hiện, sản xuất và trình chiếu rộng rãi năm 2002. Phim lấy bối cảnh Đức Quốc xã xâm lược và chiếm đóng Ba Lan. Trong số những người Do Thái bị săn đuổi, truy diệt có nghệ sĩ dương cầm và là nhà soạn nhạc người Ba Lan gốc Do Thái tên là Wladyslaw Szpilman (Adrien Brody thủ vai). Phim dựa trên câu chuyện có thật được kể lại trong hồi ký của nhân vật trong phim. Dài hơn 150 phút, bộ phim đã đưa người xem thấy được sự tàn bạo, dã man của chiến dịch Holocaust - tên gọi cuộc diệt chủng của Đức Quốc xã trong Chiến tranh Thế giới II, làm chết 6 triệu người dân Do Thái. Bằng sự che chở của những người bạn và cả may mắn, nghệ sĩ dương cầm Wladyslaw Szpilman sống sót qua cuộc chiến. Một sự sống sót để còn cơ hội cất lên tiếng nói tố cáo tội ác chiến tranh man rợ của Đức Quốc xã. Phim lay động lòng người. Với kinh phí sản xuất chỉ 35 triệu usd, The Pianist do các quốc gia Ba Lan, Pháp, Đức và Anh hợp tác đã đoạt 3 giải Oscar gồm: Đạo diễn xuất sắc nhất, Nam diễn viên chính xuất sắc nhất và Kịch bản chuyển thể xuất sắc nhất.
Ngược dòng thời gian 20 năm trước đó, trước khi siêu phẩm The Pianist ra đời là phim Schindler’s List (Bản danh sách của Schindler). Phim do đạo diễn lừng danh Steven Spiellberg viết kịch bản (dựa trên cuốn tiểu thuyết Schindler’s Ark của nhà văn người Úc Thomas Keneally), thực hiện, sản xuất và trình chiếu năm 1993. Nội dung phim kể về cuộc đời của một doanh nhân người Đức Oskar Schindler đã cứu sống hơn 1000 người Do Thái tị nạn bị lùa vào các nhà máy sản xuất. Rất nhiều trường đoạn trong phim đầy ghê rợn và ám ảnh, là những lát cắt về tội ác với nhân loại của Đức Quốc xã trong Chiến tranh Thế giới II. Sĩ quan và binh lính Đức đã giết người Do Thái không cần suy nghĩ, không cần lý do, giết bằng mọi cách, mọi hình thức. Cũng như The Pianist, Schindler’s List chỉ với kinh phí thực hiện 22 triệu usd đã được khán giả toàn thế giới đón nhận. Tại Lễ trao giải Oscar, phim mang về đến… 7 giải Oscar trong đó có các giải thưởng lớn như Phim xuất sắc nhất, Đạo diễn xuất sắc nhất, Kịch bản chuyển thể xuất sắc nhất và Âm nhạc hay nhất. Năm 2007, Viện Phim Mỹ đã xếp bộ phim này vị trí thứ 8 trong danh sách 100 phim hay nhất mọi thời đại.
Trở lại với bộ phim gần nhất, đình đám nhất vào đầu năm 2024, phim Zone of Interrest (Vùng quan tâm). Nội dung phim kể về đôi vợ chồng và gia đình của viên sĩ quan chỉ huy, cai quản trại Auschwitzở - lò thiêu xác của Đức Quốc xã dành cho người Do Thái. Tuy cùng lấy bối cảnh Chiến tranh Thế giới II, nhưng khác với hai phim kể trên, Zone of Interrest không có những trường đoạn, phân cảnh miêu tả trực tiếp cảnh thảm sát của Đức Quốc xã với người Do Thái. Tuy nhiên, khán giả vẫn cảm nhận được qua những hình ảnh ống khói lò thiêu bốc lên, tiếng gào thét vang vọng ở phía bên kia bức tường và những câu chuyện giữa các sĩ quan Đức liên quan đến số phận người Do Thái. Phim dụng công về nghệ thuật nên kén chọn người xem song thông điệp mà nó để lại rất rõ ràng: Cái ác không có điểm dừng, tồn tại ở khắp nơi và lộ rõ nhất thông qua chiến tranh. Phim Zone of Interrest do đạo diễn người Anh gốc Do Thái Jonathan Glazer, kịch bản chuyển thể từ tiểu thuyết cùng tên của nhà văn Martin Amis. Phim thành công bởi sự ghi nhận 2 tượng vàng Oscar: Phim nước ngoài hay nhất và Âm thanh xuất sắc nhất tại Lễ trao giải Oscar lần thứ 96 năm 2024.
Còn nhiều, rất nhiều những phim điện ảnh (và phim truyền hình) với nội dung kể lại cuộc chiến bài Do Thái của Đức Quốc xã trong Chiến tranh Thế giới II. Chung nhau về bối cảnh, khác nhau về nội nung và cách thức thể hiện song mỗi sản phẩm điện ảnh (hay truyền hình) đều có thông điệp chung về việc lên án chiến tranh, nơi cái ác tồn tại và nỗi đau nhân loại phải mang vác. Ba tác phẩm điện ảnh kể trên là những dấu mốc trong mấy thập kỷ qua, của dòng phim này. Điều đó cho thấy, ký ức về chiến tranh không dễ xóa, không thể xóa và không nên xóa. Càng ghi nhớ và tìm cách kể lại là phương cách duy nhất để trao cho hậu thế lời nhắn gởi thiêng liêng: Chiến tranh luôn là hiện thân của cái ác tột cùng, để ngăn chặn nó chỉ còn cách yêu thương, trân quý và giữ gìn hòa bình, để cuộc sống mỗi cá nhân và cả loài người được êm ả như nó xứng đáng phải vậy.
