Trong tuần qua, tôi may mắn được tham gia vào cuộc trở về “giỗ trận Vị Xuyên” cùng nguyên Chủ tịch nước Trương Tấn Sang.
Là phóng viên theo dõi mảng biên giới biển đảo, hơn 10 năm nay dõi theo những hoạt động của ông, từ khi đương chức Chủ tịch nước cho đến sau này về hưu, tôi vẫn không hết ngạc nhiên về tình cảm mà ông Trương Tấn Sang dành cho bà con biên giới phía Bắc, đặc biệt là tỉnh Hà Giang và huyện Vị Xuyên của tỉnh này. Xuyên suốt hàng trăm chương trình thiện nguyện đền ơn đáp nghĩa của ông và phu nhân dành cho biên ải là sự tri ân, chia sẻ, cảm thông với những hy sinh mà cán bộ, chiến sĩ, đồng bào biên giới đã đổi bao máu xương để giữ gìn từng tấc đất biên cương, bảo vệ vững chắc chủ quyền Tổ quốc.
Tại sao tôi lại nhắc đến câu chuyện Vị Xuyên và Quảng Trị trong những ngày này? Có điều gì liên quan trong hai địa danh đó?
Lịch sử hiện đại của đất nước Việt Nam có ba cuộc chiến và mỗi cuộc chiến đều có một vùng đất mang ý nghĩa “quyết chiến điểm”. Đó là nơi khốc liệt nhất, tốn nhiều máu xương nhất. Với cuộc kháng chiến chống Pháp, trận chiến khốc liệt nhất là Điện Biên Phủ và giờ đây Nghĩa trang liệt sĩ (NTLS) Điện Biên Phủ đã trở thành NTLS quốc gia thời kháng chiến chống Pháp. Với cuộc kháng chiến chống Mỹ, 81 ngày đêm Thành Cổ Quảng Trị là trận chiến khốc liệt nhất. Và lịch sử cũng chọn Quảng Trị làm nơi an nghỉ cho hàng vạn người lính với hai NTLS quốc gia: Trường Sơn và Đường 9 (cùng một nghĩa trang không bia mộ chính là dòng sông Thạch Hãn, đoạn chảy qua thị xã Quảng Trị).
Những tưởng ngày 30/4/1975, đất nước sẽ hòa bình vĩnh viễn, nhưng rồi những người lính Việt lại tiếp tục ra trận, “ngăn bước quân thù phía Nam phía Bắc, vai mẹ lại gầy gánh gạo nuôi con”. Cuộc chiến của quân tình nguyện Việt Nam cứu đất nước Campuchia thoát nạn diệt chủng với việc giải phóng Phnôm Pênh vào ngày 7/1/1979 thì chỉ hơn một tháng sau đó, “tiếng súng đã vang trên bầu trời biên giới”. Nhiều người nghĩ cuộc chiến tranh bảo vệ biên giới chỉ diễn ra trong mùa xuân 1979 mà không biết rằng cuộc chiến ấy kéo dài tận 10 năm, từ 1979 đến 1989. Đặc biệt từ 1984 đến 1989, cuộc chiến khốc liệt ấy chỉ tập trung vào mặt trận Vị Xuyên (tỉnh Hà Giang).
Nếu như Thành Cổ Quảng Trị là cuộc chiến khốc liệt nhất từ 1954-1975 của cuộc kháng chiến chống Mỹ thì mảnh đất Vị Xuyên, với trận đánh ngày 12/7/1984 là trận chiến khốc liệt, bi thương và hào hùng nhất của cuộc chiến bảo vệ biên giới phía Bắc tính từ 1979 đến 1989. Hằng năm, vào ngày 12/7, những cựu binh của mặt trận biên giới phía Bắc lại về đây “giỗ trận” để cúng vọng đồng đội và gặp mặt những bạn bè còn sống sau cuộc chiến.
Bất ngờ lớn nhất trong lần tôi trở lại Hà Giang này là nhìn thấy từ một khu mộ heo hút khuất chìm của Nghĩa trang liệt sĩ Vị Xuyên với diện tích 2 hecta, hôm nay nghĩa trang này đã mở rộng ra đến 10,6 hecta. Nghĩa trang được quy hoạch xây dựng đẹp như một công viên với nhiều kiến trúc trang nghiêm, cảm nhận được sự siêu thoát của linh hồn những liệt sĩ đã hy sinh và thêm ấm lòng bao đồng đội còn ở lại.
Tất cả những điều này có công sức rất lớn của nguyên Chủ tịch nước Trương Tấn Sang, không phải khi ông đương kim nguyên thủ quốc gia mà cả sau này, khi về hưu, ông vẫn nỗ lực làm tất cả những gì có thể để đáp đền lại những hy sinh của người dân nơi biên ải. Hôm đại lễ cầu siêu đêm 9/7/2022, ở NTLS Vị Xuyên, tôi đọc thấy dòng chữ trên tấm phông ghi rõ: “Nghĩa trang quốc gia Vị Xuyên”, với từ “quốc gia” định danh và định vị ấy, có thể hiểu rằng, từ đây nơi hành hương ải Bắc sẽ chọn đây làm điểm hội tụ.
Trận chiến bảo vệ Thành Cổ 81 ngày đêm bắt đầu từ 28/6 và xuyên suốt qua tháng 7, tháng 8 năm 1972. Trận chiến bi thương hào hùng ở Vị Xuyên cũng diễn ra trong một sớm tháng 7 năm 1984 với gần một ngàn người lính hy sinh. Và tháng 7 năm nay, chúng ta kỷ niệm 75 năm ngày Thương binh-Liệt sĩ. Hình ảnh của một người từng là nguyên thủ quốc gia, nay ở tuổi 73 vẫn lặn lội về từng bản làng, gom góp xây từng căn nhà, trao từng con bò cho đồng bào biên ải mang một vẻ đẹp của sự tri ân và niềm nhắc nhớ: Không ai, không điều gì bị lãng quên. Hình ảnh đó còn là tấm gương cho nhiều người khi nhắc đến những miền đất tuẫn đạo như Điện Biên, như Thành Cổ Quảng Trị.
Những hy sinh hôm qua, bao giờ cũng cần được đáp đền xứng đáng trong hôm nay. Vì thế, những gì đã chứng kiến trong chuyến trở lại Vị Xuyên cùng nguyên Chủ tịch nước Trương Tấn Sang, trong tâm thức của tôi đó còn là một thông điệp của đạo lý uống nước nhớ nguồn.
(Nguồn: Báo Quảng Trị)
