Tại Việt Nam, mô hình Khu thương mại tự do (KTMTD) từng được nhắc đến trong nhiều nghiên cứu và tham vấn chính sách, nhưng chỉ đến gần đây - khi quá trình hội nhập đứng trước nhiều cơ hội mới, nhiều địa phương đã chủ động nghiên cứu, đề xuất thí điểm. Hiện nay, nhiều tỉnh, thành phố đang gấp rút nghiên cứu xây dựng Đề án thành lập KTMTD với kỳ vọng đây sẽ là giải pháp đột phá để đạt mục tiêu tăng trưởng hai con số.
Đà Nẵng - Khu thương mại tự do tiên phong
Ngày 13/6/2025, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 1142/QĐ-TTg về việc thành lập KTMTD Đà Nẵng, đây dấu mốc lịch sử khi lần đầu tiên Việt Nam chính thức có một KTMTD. Khu thương mại tự do rộng khoảng 1.881 ha, bố trí tại nhiều vị trí, bao gồm các khu chức năng: Sản xuất, logistics, thương mại - dịch vụ, công nghiệp công nghệ số, công nghệ thông tin, đổi mới sáng tạo và các loại hình khác theo quy định pháp luật.
Mục tiêu là xây dựng KTMTD Đà Nẵng trở thành một mắt xích quan trọng trong mạng lưới chuỗi cung ứng toàn cầu và khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Đây cũng là trung tâm sản xuất, đầu mối trung chuyển hàng hóa quốc tế gắn kết với cảng Liên Chiểu, sân bay quốc tế Đà Nẵng và hành lang kinh tế Đông - Tây
Xây dựng KTMTD nhằm góp phần thúc đẩy phát triển công nghiệp công nghệ cao, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, đóng góp tích cực vào tiến trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế của TP. Đà Nẵng mới sau khi sáp nhập với tỉnh Quảng Nam theo hướng bền vững và hội nhập sâu rộng.
Khu thương mại tự do Hải Phòng, đột phá với nhiều cơ chế đặc thù
Ngày 27/6/2025, Quốc hội tiếp tục thông qua Nghị quyết thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP. Hải Phòng, trong đó cho phép thành lập KTMTD với nhiều cơ chế đặc thù vượt trội. UBND TP. Hải Phòng được quyền thành lập, điều chỉnh ranh giới KTMTD, gắn với Khu kinh tế Đình Vũ - Cát Hải và Khu kinh tế ven biển phía Nam.
So với Đà Nẵng, Nghị quyết của Quốc hội cho phép TP. Hải Phòng áp dụng nhiều chính sách “thí điểm” mới như: Được áp dụng thủ tục đầu tư đặc biệt, nhà đầu tư nước ngoài được áp dụng trình tự, thủ tục đầu tư như nhà đầu tư trong nước; miễn kiểm tra chuyên ngành đối với hàng hóa đã được chứng nhận hợp chuẩn, hợp quy, được thừa nhận theo điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên; miễn thị thực và cấp thẻ tạm trú 10 năm cho người nước ngoài và thành viên gia đình làm việc tại doanh nghiệp có trụ sở trong KTMTD.
Được giao đất, cho thuê đất không qua đấu giá, đấu thầu đối với dự án đầu tư trong KTMTD. Các dự án đầu tư trong KTMTD được miễn tiền thuê đất, được áp dụng thuế suất thuế TNDN 10%, giảm 50% thuế thu nhập cá nhân.
Nhà đầu tư nước ngoài được kinh doanh chuyển khẩu hàng hóa, chi nhánh Ngân hàng nước ngoài được mở phòng giao dịch trong KTMTD, doanh nghiệp sản xuất kinh doanh trong KTMTD được thanh toán với nhau bằng ngoại tệ…
Theo đánh giá của nhiều chuyên gia, với các ưu đãi vượt trội Quốc hội, Chính phủ cho phép thí điểm áp dụng cao hơn chính sách ưu đãi hiện hành đang áp dụng tại các Khu Công nghiệp, Khu Kinh tế, KTMTD sẽ là lực hấp dẫn đặc biệt đối với doanh nghiệp trong và ngoài nước đến đầu tư sản xuất, kinh doanh.
Hướng đi mới của nhiều địa phương
KTMTD đang là làn gió mới lan tỏa mạnh mẽ ở nhiều địa phương. TP.HCM đang nghiên cứu xây dựng Đề án thành lập 04 KTMTD gắn với cảng biển, đường sắt, cửa khẩu ở cụm cảng Cái Mép – Thị Vải – Cần Giờ thuộc phường An Bằng và xã Bàu Bàng (thuộc tỉnh Bình Dương cũ) với diện tích trên 5.000 ha
Tỉnh Đồng Nai hiện nay cũng đang gấp rút xây dựng Đề án KTMTD gắn với Cảng hàng không quốc tế Long Thành, cảng biển Phước An. Vào tháng 7/2025, UBND tỉnh Hà Tĩnh đã tổ chức cuộc họp chuyên đề nhằm thảo luận về kế hoạch xây dựng KTMTD Vũng Áng, với kỳ vọng đưa khu vực này trở thành trung tâm logistics quốc tế, phục vụ cả thị trường Đông Dương.
Ngày 12/8/2025, tại cuộc làm việc với Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc, tỉnh Hưng Yên cho biết, địa phương đang chỉ đạo các sở, ngành cùng các đơn vị tư vấn nghiên cứu, lập Đề án thành lập khu kinh tế tự do Hưng Yên. Khu này được nghiên cứu lập trên cơ sở khu kinh tế Thái Bình (cũ).
Trong kỷ nguyên hội nhập sâu rộng, KTMTD không còn đơn thuần là một “vùng lãnh thổ ưu đãi thuế quan” hay “cánh cửa thu hút đầu tư”, mà thực sự trở thành lá bài chiến lược để tái cấu trúc nền kinh tế, mở rộng biên độ sáng tạo “thử nghiệm có kiểm soát” và gia tăng sức cạnh tranh quốc gia. Trên toàn thế giới, các KTMTD phát triển với tốc độ nhanh chóng. Năm 1975, chỉ có 79 KTMTD. Đến nay, có khoảng 3.500 KTMTD có mặt trên 130 quốc gia. Tại Trung Quốc: KTMTD đầu tiên được thành lập tại Thượng Hải vào năm 2013 nhằm thí điểm các cải cách mới. KTMTD Thượng Hải chính thức được triển khai vào tháng 9/2013, với mục tiêu thu hút đầu tư nước ngoài và thúc đẩy thương mại quốc tế. Theo Bộ Thương mại Trung Quốc, tính đến năm 2024, 22 KTMTD đã đóng góp 20% cho tổng kim ngạch thương mại ngoại thương và thu hút khoảng 282,5 tỷ USD vốn FDI, tương đương 24,3% tổng vốn FDI vào Trung Quốc. Tại Malaysia: Các KTMTD đã đóng góp quan trọng vào công cuộc công nghiệp hóa và tăng trưởng xuất khẩu của Malaysia trong 5 thập niên qua. KTMTD ở Malaysia là khu vực được chỉ định, trong đó các hoạt động thương mại và công nghiệp được thực hiện dưới sự giám sát của Bộ Tài chính Malaysia. Tại Singapore: Các KTMTD bước đầu được thành lập vào năm 1969 để củng cố mục tiêu trở thành trung tâm thương mại, trung chuyển, logistics và thu hút đầu tư quốc tế. Đến nay, Singapore đã phát triển 9 KTMTD trải đều khắp các khu vực trên cả nước. Các KTMTD này đều gắn liền với các cảng biển và sân bay quốc tế, nổi bật là sân bay Changi và Cảng Jurong. |
Nguồn tin: nhipsongdoanhnghiep.laodongcongdoan.vn
