Ở Quảng Trị, mô hình trồng cây đàn hương đầu tiên, quy mô lớn nhất là hộ anh Nguyễn Văn Tỉnh (sinh năm 1977), ở thôn Thủy Trung, xã Trung Nam, huyện Vĩnh Linh. Đây là mô hình có nhiều triển vọng, mở hướng đi mới cho sản xuất nông nghiệp địa phương.
Được sự tư vấn trực tiếp từ chuyên gia đầu ngành về cây đàn hương- Tiến sĩ Vũ Thoại, Chủ tịch Hội đồng khoa học Viện Nghiên cứu Cây đàn hương và thực vật quý hiếm, năm 2019, anh Tỉnh quyết định đầu tư, đưa giống cây gỗ quý đàn hương trắng Ấn Độ về trồng thử nghiệm. Đến nay, 450 gốc cây đàn hương trên diện tích 8.000 m2 đang phát triển tốt. Trước đây, toàn bộ diện tích này gia đình anh Tỉnh trồng cao su và tràm, 2 loại cây chủ lực gắn bó lâu đời với người dân vùng Đông huyện Vĩnh Linh. Thời điểm đó, nguồn thu từ mủ cao su của gia đình anh đạt khoảng 1,5 triệu đồng/ngày.
Tuy nhiên, nhận thấy cây cao su tiểu điền thường xuyên bị ảnh hưởng và thiệt hại lớn vào mỗi mùa mưa bão; giá thu mua mủ lại bấp bênh, trong khi tốn nhiều công để khai thác nên anh quyết tâm chuyển đổi. Quá trình tìm hiểu, anh biết đến mô hình trồng cây đàn hương đang được mở rộng ở các tỉnh miền Bắc, Tây Nguyên. Đầu năm 2018, anh liên hệ, tìm đến Viện Nghiên cứu Cây đàn hương và Thực vật quý hiếm học hỏi và được Tiến sĩ Vũ Thoại tận tình tư vấn, tạo điều kiện để anh theo các đoàn đi thực tế một số mô hình tại các tỉnh: Lạng Sơn, Hòa Bình, Đắk Nông, Sơn La…
Anh Tỉnh cho hay, cây đàn hương trắng Ấn Độ là loại cây trồng thuộc nhóm gỗ quý, đã được khảo nghiệm phù hợp với thổ nhưỡng, khí hậu Việt Nam. Loài gỗ quý này phát triển chu vi 5 cm/năm và bắt đầu cho khai thác lõi gỗ từ năm thứ 12 trở đi khi đạt tiêu chuẩn. Giá thị trường của lõi gỗ đàn hương 4 - 4,5 triệu đồng/kg, sử dụng ép tinh dầu, làm dược liệu, mỹ phẩm, hàng mỹ nghệ, trang sức cao cấp.
Đặc biệt, cây đàn hương mang lại hiệu quả kinh tế cao, bởi ngoài sản phẩm chính là lõi gỗ thì tất cả các bộ phận khác của cây đều tận dụng làm nguyên liệu cao cấp, giá bán ra đều cao như lá chế biến trà với giá 100 ngàn đồng/kg lá tươi; quả dùng ép dầu làm dược liệu, mỹ phẩm, giá từ 350 - 400 ngàn đồng/kg quả khô; vỏ, cành dùng sản xuất mỹ phẩm, nhang thơm; rễ cũng có thể chiết tinh dầu, nguyên liệu mỹ phẩm…
Qua thực tế, nhận định vùng đất Quảng Trị có nhiều điểm tương đồng về khí hậu, thổ nhưỡng, khả năng trồng thành công cây đàn hương là rất lớn. Quan trọng hơn, biết đến chính sách hỗ trợ kỹ thuật, bao tiêu sản phẩm của Viện Nghiên cứu Cây đàn hương và Thực vật quý hiếm liên kết với Tập đoàn Đàn hương Việt Nam, anh quyết định hiện thực hóa mô hình. Nhờ kỹ thuật trồng, chăm sóc đảm bảo, mô hình cây đàn hương của anh Tỉnh đang sinh trưởng rất tốt. Thậm chí, tốc độ phát triển còn có phần nhanh hơn so với cây đàn hương trồng ở miền Bắc.
Giữa năm 2021, mô hình cho thu hoạch vụ lá đầu tiên với sản lượng 1 - 1,5 kg lá tươi/cây, toàn vườn thu được 560 kg lá, cho thu nhập gần 56 triệu đồng. Dự kiến, đến tháng 9/2022 sẽ thu vụ lá thứ 2 với sản lượng ước khoảng 670 kg. Cũng theo tính toán của anh Tỉnh, năm 2023, mô hình bắt đầu cho thu hoạch quả. Vụ bói, toàn vườn ước đạt trên 670 kg quả khô, sẽ thu về 235 - 270 triệu đồng. Thêm 8 - 9 năm nữa, đàn hương cho khai thác lõi gỗ, sản lượng khoảng 20 - 25 kg lõi gỗ/cây, giá trị kinh tế mang lại sẽ rất lớn.
Anh Tỉnh thông tin thêm, trồng cây đàn hương, cần chú ý, thứ nhất cây giống phải đảm bảo tuyệt đối về nguồn gốc xuất xứ. Thứ hai, với đặc tính bán ký sinh, cây đàn hương hút dinh dưỡng từ đất và hấp thu các chất đa lượng, trung lượng bình thường nhưng không tự tổng hợp được những chất vi lượng như kẽm, sắt, mangan... Do vậy, cần trồng xen canh với những loại cây khác làm cây ký chủ để cây đàn hương hút đủ nguyên tố vi lượng, chất dinh dưỡng, thúc đẩy hình thành lõi gỗ.
Cây ký chủ được chia theo 3 giai đoạn: Ngắn hạn thì trồng xen canh với cây ngắn ngày như đậu, lạc, tía tô; trung hạn thì trồng xen canh với cây ăn quả gồm bưởi, bơ, ổi, sim; dài hạn thì trồng xen canh với cây lâm nghiệp như cây keo, cây sưa… Trồng xen canh còn mang lại giá trị kép vì lấy ngắn nuôi dài, có thêm nguồn thu trong khi chờ thu hoạch cây đàn hương. Còn lại về cơ bản, cây đàn hương dễ trồng, ít công chăm sóc, chỉ cần bón phân đầy đủ; đảm bảo độ ẩm, ánh sáng; cắt tỉa 2 lần/ năm. Điểm cộng lớn nữa của cây đàn hương là ít bị sâu bệnh gây hại và thời tiết tác động; hạn chế rủi ro do thiên tai, rễ cây bám sâu trong đất, thân cây thuộc nhóm gỗ nên chống chịu tốt trong điều kiện mưa bão.
“Mô hình đang trong quá trình thử nghiệm. Từ những đánh giá tích cực của các chuyên gia đầu ngành đến thời điểm này, tôi rất tự tin vào thành công của mô hình, làm thí điểm để người dân cùng phát triển loại cây trồng mới, hứa hẹn mang lại giá trị kinh tế cao, bền vững hơn. Thời gian tới, tôi dự tính trồng thêm khoảng 5 ha cây đàn hương ở huyện miền núi Hướng Hóa. Sau đó, nếu đủ điều kiện sẽ đầu tư, liên kết cùng Viện Nghiên cứu Cây đàn hương và Thực vật quý hiếm làm cơ sở chuyên cung cấp giống cây, tư vấn kỹ thuật và thu mua sản phẩm cây đàn hương cho những đơn vị, hộ gia đình trên địa bàn cũng như các tỉnh lân cận”, anh Tỉnh chia sẻ.
(Nguồn: Báo Quảng Trị)
