Sản xuất nông nghiệp công nghệ cao là hướng phát triển tất yếu hiện nay. Tại Quảng Trị, việc ứng dụng khoa học và công nghệ (KH&CN) cao mới bắt đầu thực hiện và ở quy mô chưa lớn nhưng đã khẳng định hiệu quả và thích nghi tốt đối với trình độ của nông dân. Ứng dụng KH&CN cao trong sản xuất nông nghiệp ở tỉnh đã được thực hiện trong cả quá trình sinh trưởng của cây trồng nhằm hạn chế sự tác động bất lợi của thời tiết, khí hậu, tạo ra sản phẩm đạt chất lượng cao, đồng đều, trong đó có kỹ thuật nhân giống bằng phương pháp nuôi cấy mô tế bào thực vật.
Phương pháp nhân giống bằng công nghệ nuôi cấy mô tế bào thực vật là kỹ thuật tiên tiến nhất hiện nay và ngày càng phổ biến với nhiều ưu điểm vượt trội, giúp khắc phục nhanh tình trạng thoái hóa của các giống cây trồng. Những năm qua, Trung tâm Nghiên cứu, Ứng dụng và Thông tin KH&CN Quảng Trị đã nghiên cứu, làm chủ nhiều quy trình kỹ thuật và đưa vào sản xuất thành công nhiều giống cây trồng bằng phương pháp nuôi cấy mô đã lưu giữ, phát triển và sản xuất được hàng loạt các loại cây trồng có chất lượng cao.
Nuôi cấy mô tế bào thực vật là phương pháp nhân giống vô tính được sử dụng nhằm sản xuất nhanh và đồng loạt các loại giống cây trồng lưu giữ được hoàn toàn đặc tính của cây gốc, khắc phục nhược điểm của các phương pháp nhân vô tính khác như chiết, ghép hay giâm cành. Với tính toàn năng của tế bào thực vật, chúng có khả năng thay đổi quá trình trao đổi chất, sinh trưởng để tái sinh thành cây hoàn chỉnh. Môi trường nuôi cấy mô thực vật chứa tất cả các dưỡng chất cần thiết cho sự phát triển bình thường của cây trồng. Ưu điểm của phương pháp công nghệ này là nhân giống với số lượng lớn mang đặc tính tốt giống hệt cây mẹ, hệ số nhân giống cao, đáp ứng nguồn giống quanh năm với chất lượng tốt đồng đều, sạch bệnh, mang đến hiệu quả kinh tế cao chỉ cần trong một thời gian ngắn. Phương pháp này còn giúp bảo vệ các giống cây quý hiếm có nguy cơ tuyệt chủng.
Kỹ sư Bùi Thị Tân Diệu, Trung tâm Nghiên cứu, Ứng dụng và Thông tin KH&CN Quảng Trị cho biết: “Quy trình nuôi cấy mô là một công đoạn dài và khó khăn, trung tâm đã nghiên cứu và thực hành một số loại cây mà thị trường yêu cầu. Ban đầu tiến hành lấy mẫu, tùy theo chủng loại từng cây mà có cách lấy mẫu khác nhau, có thể lấy từ chồi, từ hoa… Mẫu được nuôi từ 2 - 3 tuần rồi chuyển qua môi trường cho lên cây lên thân, lên rễ hoàn chỉnh. Cây ra rễ hoàn chỉnh được ra huấn luyện làm quen với môi trường bên ngoài (trong nhà màng). Cuối cùng là cấy vào vĩ nuôi từ 1 - 2 tháng mới trở thành cây giống cấy mô hoàn chỉnh cung cấp cho thị trường”.
Từ năm 2016, Trung tâm Nghiên cứu, Ứng dụng và Thông tin KH&CN tỉnh đã thực hiện kỹ thuật nhân giống bằng phương pháp nuôi cấy mô tế bào thực vật. Từ đó đến nay, trung tâm đã phát triển nhân giống bằng phương pháp này với nhiều loại cây trồng có giá trị kinh tế cao. Việc nhân giống bằng phương pháp nuôi cấy mô tế bào tạo ra cây giống có chất lượng cao. Đây là một trong những phương pháp hiệu quả nhất để phát triển nông nghiệp công nghệ cao trong điều kiện biến đổi khí hậu không ngừng tác động xấu đến sản xuất nông nghiệp truyền thống.
Sau thử nghiệm sản xuất thành công giống cây ba kích tím từ năm 2016, Trung tâm Nghiên cứu, Ứng dụng và Thông tin KH&CN Quảng Trị đã mở rộng quy mô nhân giống bằng phương pháp nuôi cấy mô tế bào với nhiều giống cây trồng khác nhau. Phòng nuôi cấy mô của trung tâm được đầu tư khá quy mô và trang bị cơ sở vật chất thiết bị đủ khả năng sản xuất rất nhiều lượng cây giống cung cấp cho thị trường. Hiện trung tâm đang quản lý hàng chục giống cây và sản xuất theo yêu cầu của thị trường như các giống cây lâm nghiệp, cây dược liệu, các loại giống hoa, trong đó có các loại cây có giá trị kinh tế cao như lan hồ điệp, lan nghinh xuân, đông trùng hạ thảo, hoa đồng tiền, hoa hồng môn, hoa chuông, hoa cúc… Đặc biệt, với phương pháp nuôi cấy mô tế bào thực vật đã tạo ra giống cây keo lai, khẳng định tính ưu việt trong việc nâng cao năng suất và chất lượng gỗ rừng trồng, nhất là trồng rừng theo chứng chỉ FSC.
Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu, Ứng dụng và Thông tin KH&CN Quảng Trị Đào Ngọc Hoàng cho biết: “Trung tâm đã làm chủ được hoàn toàn các quy trình kỹ thuật nhân giống bằng phương pháp nuôi cấy mô. Phương pháp này có thể sàng lọc những cây có tính trạng tốt để sản xuất đồng loạt giống cây có chất lượng tốt cho ra sản phẩm có giá trị kinh tế cao nhiều hơn so với cây nhân giống bằng phương pháp truyền thống. Cây nuôi cấy mô sạch bệnh, sáng màu, đồng đều hơn. Áp dụng phương pháp này có thể nhân giống nhanh và đồng đều các giống cây, đáp ứng kịp thời vụ cây trồng trong trường hợp gặp rủi ro thiên tai như vừa qua. Sắp tới, trung tâm sẽ triển khai nghiên cứu, sản xuất giống cây lan kim tuyến là một loại dược liệu quý có nguy cơ tuyệt chủng ngoài tự nhiên”.
Ứng dụng công nghệ nuôi cấy mô tế bào thực vật tại Trung tâm Nghiên cứu, Ứng dụng và Thông tin KH&CN tỉnh đã bước đầu gặt hái những thành công. Đây là một bước phát triển nông nghiệp công nghệ cao giúp cho nông dân trên địa bàn chủ động được nguồn giống các loại cây trồng có giá trị kinh tế trên thị trường. Từ đó làm thay đổi và nâng cao nhận thức cho nông dân về mô hình nuôi trồng hiện đại này để ngày càng nhân rộng quy mô và hiệu quả kinh tế trong trồng trọt trước sự tác động bất lợi của biến đổi khí hậu.
(Nguồn: Báo Quảng Trị)
