Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, tỉnh Quảng Trị là tiền đồn của miền Bắc xã hội chủ nghĩa và là điểm đầu của chiến trường miền Nam thành đồng Tổ quốc-nơi mà sức mạnh hủy diệt của bom đạn quân thù phải khuất phục trước tinh thần và khát vọng độc lập dân tộc, thống nhất non sông; nơi minh chứng một cách đầy đủ nhất về sự man rợ đến tột cùng của Đế quốc Mỹ, bè lũ tay sai và lòng dũng cảm đến mức thần thánh của nhân dân Việt Nam.
Vì vậy, lịch sử đã để lại trên mảnh đất Quảng Trị một hệ thống di tích lịch sử chiến tranh cách mạng đồ sộ và độc đáo, trở thành biểu tượng và niềm tự hào của nhân dân cả nước, niềm cảm phục của bè bạn quốc tế. Theo thống kê chưa đầy đủ, hiện nay toàn tỉnh có 523 di tích lịch sử và văn hóa;trong đó có 475 di tích lịch sử chiến tranh cách mạng, 4 di tích được xếp hạng là Di tích lịch sử quốc gia đặc biệt... Tiêu biểu phải kể đến những di tích có giá trị lớn đối với du lịch hồi tưởng-hoài niệm chiến tranh, thu hút các chính khách, nhà nghiên cứu lịch sử và du khách gần xa, như: Cụm di tích đôi bờ sông Bến Hải;thành Cổ Quảng Trị; đường mòn Hồ Chí Minh huyền thoại; địa đạo Vịnh Mốc; cụm di tíchKhe Sanh - Tà Cơn - Đường 9;hàng rào điện tử Macnamara; đảo Cồn Cỏ anh hùng... Hệ thống di tích độc đáo và quý báu đó là cơ sở để hình thành chương trình du lịch "Hoài niệm về chiến trường xưa và đồng đội"và Chương trình du lịch DMZ (Du lịch vùng phi quân sự). Đây là một sản phẩm du lịch đặc biệt, riêng có của Quảng Trị không những nổi tiếng ở trong nước mà nhiều năm nay đã trở thành thương hiệu quốc tế. Từ năm 2005, Chương trình du lịch DMZ rất được ưa thích không những đối với những cựu chiến binh đã từng tham chiến ở cả hai phía, mà còn với cả những người chỉ biết đến chiến tranh qua sách vở, phim ảnh...
Có thể nói, các loại hình Du lịch lịch sử cách mạng;Du lịch hoài niệm chiến trường xưa và đồng đội; Chương trình du lịch DMZ... là những loại hình du lịch đặc sắc, hấp dẫn nhất của Quảng Trị. Đây là những loại hình du lịch có sức thu hút thị trường lớn nhất của Quảng Trị, để lại nhiều ấn tượng tốt đẹp đối với du khách, đặc biệt là các cựu chiến binh trong và ngoài nước cùng những người thân của họ tìm về thăm lại chiến trường xưa. Thời gian qua tỉnh Quảng Trị đã rất quan tâm phát triển loại hình du lịch này trong chiến lược phát triển kinh tế-xã hội của tỉnh nhà. Để các hoạt động du lịch trên đây phát triển đúng hướng và bền vững, trước mắt cần sớm khắc phục một số khó khăn, trở ngai do khách quan và chủ quan. Trước hết là công tác quản lý đối với hệ thống di tích còn hạn chế. Phần lớn các di tích chỉ mới được kiểm kê, nêu danh; trong khi trải qua thời gian dưới tác động bởi thời tiết, khí hậu khắc nghiệt và của con người nên đã ngày càng xuống cấp nghiêm trọng.Công tác quy hoạch bảo tồn, tôn tạo và phát huy các di tích cách mạng trọng điểm triển khaicòn chậm. Công tác phân cấp quản lý chưa phù hợp…ảnh hưởng đến khả năng thu hút nguồn lực đầu tư xã hội. Việc tổ chức phát triển các dịch vụ gắn với di tích lịch sử để thu hút khách, qua đó tăng thu tạo nguồn lực tái đầu tư còn hạn chế...Một vấn đề nổi cộm hiện nay là trên địa bàn tỉnh vẫn còn nhiều di tích chiến tranh cách mạng trọng điểm nằm trong Chương trình du lịch DMZ nhưng chưa được đầu tư tôn tạo vì cần một nguồn kinh phí rất lớn trong điều kiện của một địa phương còn nghèo, hậu quả chiến tranh nặng nề. Mặt khác, cơ sở vật chất ngành du lịch của tỉnh Quảng Trị mặc dù có tăng cường đầu tư nhưng nhìn chung vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu ngày càng cao của du khách. Đội ngũ cán bộ du lịch còn yếu và thiếu. Cách thức tổ chức khai thác sản phẩm du lịch DMZ và các dịch vụ hỗ trợ còn lúng túng, chưa có nhiều sản phẩm lưu niệm, kỷ vật chiến tranh gắn với du lịch DMZ… do đó hiệu quả mang lại chưa cao, chưa tương xứng với tiềm năng, thế mạnh vốn có. Cùng đó là các doanh nghiệp lữ hành của tỉnh còn thiếu năng động trong việc thiết kế những tour du lịch DMZ hấp dẫn, đem lại hiệu quả thiết thực. Chưa có doanh nghiệp du lịch tập trung nghiên cứu và đầu tư khai thác du lịch DMZ chuyên nghiệp. Việc kết nối, mở rộng Chương trình du lịch DMZ sang các điểm Bảo tàng truyền thống Liên minh chiến đấu Việt - Lào, đường Hồ Chí Minh trên đất Lào và thực hiện Chương trình du lịch quá cảnh tham quan các điểm ở biên giới 2 nước theo danh sách đoàn còn hạn chế...
Để các loại hình du lịch đặc biệt trên đây phát triển đúng hướng và bền vững. thông qua đó góp phần phát huy giá trị các di tích lịch sử cách mạng, thúc đẩy phát triển kinh tế- xã hội, trong thời gian tới tỉnh Quảng trị cần tập trung thực hiện đồng bộ các nhiệm vụ, giải pháp, cụ thể. Trước mắt phải tiếp tục triển khai thực hiện tốt mục tiêu bảo tồn, tôn tạo, giữ gìn, nâng cao tính bền vững; đồng thời phát huy giá trị to lớn của hệ thống di tích lịch sử, văn hoá trên địa bàn tỉnh để làm cơ sở thúc đẩy phát triển mạnh mẽ Chương trình du lịch “Hoài niệm về chiến trường xưa và đồng đội”; “Ký ức chiến tranh - Khát vọng hoà bình”; hướng tới Lễ hội Vì Hòa Bình sẽ được tổ chức thường niên vào dịp Tháng tri ân các anh hùng, liệt sĩ và người có công. Công tác xúc tiến quảng bá phải gắn với thực hiện chuyển đổi số trong phát triển du lịch, phát triển hệ sinh thái du lịch thông minh, nhằm hỗ trợ và tăng tính trải nghiệm cho khách du lịch. Phát triển các sản phẩm ứng dụng công nghệ theo hướng tiếp cận cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0. Xây dựng và định vị các thương hiệu du lịch đặc biệt của tỉnh...
Được biết trong tháng 7 năm 2024,Lễ hội Vì Hòa Bìnhvới những nội dung độc đáo, đặc sắc, nhiều điểm nhấn đặc sắc riêng có... sẽ lần đầu tiên được tổ chức ở Quảng Trị, cũng là Lễ hội Vì Hòa Bình đầu tiên của cả nước. Đây là một sự kiện tôn vinh giá trị của hoà bình, chuyển tải thông điệp về hoà bình của nhân dân Quảng Trị trong dòng chảy khát vọng hòa bình của dân tộc Việt Nam và các dân tộc yêu chuộng hoà bình trên toàn thế giới.Với những giải pháp đồng bộ cùng sự quan tâm đầu tư của trung ương, của tỉnh và sự quyết tâm vào cuộc của các ngành,các cấp chính quyền địa phương, với sự chung tay ủng hộ đầu tư của các doanh nghiệp, các đơn vị, các tổ chức, cá nhân trên mọi miền Tổ quốc... hy vọng hệ thống di tích lịch sử cách mạng ở tỉnh Quảng Trị sẽ là những điểm đến du lịch hấp dẫn, thu hút sự quan tâm của đông đảo du khách trong nước cũng như bạn bè quốc tế, đóng góp tích cực vào sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.Đây là những nỗ lực hiện thực hóa nội dung mà Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch tỉnh Quảng Trị đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 của UBND tỉnh Quảng Trị đã đề ra.
