Hằng năm, cứ vào độ cuối tháng 2, đầu tháng 3 âm lịch, những đàn cá mòi từ biển bơi ngược về sông. Mùa đánh bắt cá mòi của ngư dân cũng bắt đầu từ thời điểm ấy. Không chỉ đem lại thu nhập cho người dân, cá mòi còn là niềm vui của các bà, các mẹ khi sáng sáng, chiều chiều ra chợ lúc nào cũng có mớ cá tươi ngon, thịt mềm, có thể chế biến nhiều món ăn dân dã, đượm hồn quê...
Cá mòi là giống cá sinh sống ở vùng biển và vùng nước lợ cửa sông, nhưng tới mùa xuân chúng lại ngược về một số dòng sông để đẻ trứng và sinh sản. Cá mòi càng vào sâu đất liền càng thấm vị phù sa, thịt thơm và ngọt hơn cá ngoài cửa biển. Cá mòi có hình dáng như cá trích biển, màu trắng và vảy nhỏ, da bóng nhẫy mỡ màng. Dù cá có nhiều xương nhỏ nhưng thịt và xương đều mềm, dễ ăn.
Để có một bữa cá mòi khó quên thì cách chế biến cũng khá công phu. Bởi làm cá mòi không mổ dọc bụng như các loại cá khác mà sau khi đánh sạch vảy cá chỉ cần cắt ngang một lát vừa tầm ở phía dưới mang rồi lấy mật, ruột ra và khía những đường nhỏ quanh sườn cá rồi đem rửa trong nước gạo vo đặc, sau đó để cho cá ráo nước. Con cá không to nhưng phải làm nhiều công đoạn và phải rất khéo léo để mật không vỡ, trứng còn nguyên, mình cá sạch vảy. Món ngon từ cá mòi rất nhiều, nhưng có một món được nhiều người dùng để thiết đãi khách quý ghé chơi, đó là món cá mòi nướng mọi. Sau khi ướp cá tầm nửa giờ với gừng, nghệ giã nhỏ, dùng que tre tươi cặp ngang thân cá và đem nướng trên bếp than hoa. Cá đã nướng thơm thì gỡ khỏi que tre và cho ngay vào chảo rán ngập mỡ. Đặc biệt, mỡ dùng để rán cá phải là mỡ lợn chứ không phải dầu thực vật, mùi thơm của cá kèm theo tiếng nổ lách tách của bếp than hồng khiến ai cũng thấy hấp dẫn, cồn cào. Cá mòi rán xong phải ăn nóng mới giữ nguyên được hương vị, kèm theo đĩa rau thơm và chén nước mắm chanh ớt.
Mỗi khi đến mùa cá mòi, nhiều bà nội trợ còn trổ tài khéo léo làm chả cá mòi. Cá được băm cho thật nhỏ, băm cả xương rồi trộn với một phần thịt, một phần cá cùng hạt tiêu, ớt bột, ném hột, hành tím đập dập băm nhỏ rồi cuộn với lá lốt rán cho vàng đều hai mặt. Ngoài ra, nhiều nhà hàng, quán ăn còn tranh thủ mùa cá mòi để thay đổi thực đơn bằng món gỏi cá mòi hút khách. Những con cá lớn, xương tuy nhiều nhưng mềm, sơ chế, rửa sạch để ráo, dùng dao bén tách thân làm hai và xắt từng miếng nhỏ rồi đem ướp với gừng, riềng, tỏi băm nhuyễn và thính. Trước khi ướp, cá được ép lấy nước để làm ráo cá và lấy nước cốt này đun sôi hòa thêm với nước mắm, rắc thêm mè, đậu phụng giã nhỏ. Gỏi cá mòi ăn kèm cùng rau sống cuốn với bánh tráng, chấm nước cốt cá mòi, là món đậm vị sông nước khiến nhiều thực khách mê mẩn.
Thịt cá mòi vào đúng mùa thường ăn bùi và thơm, trứng cá lại càng ngon hơn vì ăn có vị thơm ngậy. Vào những ngày cuối xuân, món ăn chế biến từ cá mòi lại không thể thiếu vắng trong bữa cơm gia đình. Các món ăn từ cá mòi không chỉ là món ngon được nhiều người ưa thích mà còn là món ăn đậm đà hương vị của quê hương, khiến ai xa quê đến ngày xuân lại mong ngóng tìm về.
(Nguồn: Báo Quảng Trị)
