Nhiều gia đình phát hiện trẻ chậm nói ở thời điểm muộn. Để có biện pháp can thiệp hiệu quả, phụ huynh cần nhận biết sớm dấu hiệu chậm nói ở trẻ và có các phương pháp khắc phục kịp thời.
Thời gian qua nhiều trẻ nghỉ ở nhà do dịch COVID-19, cha mẹ do bận rộn nên ít tương tác, giao tiếp với trẻ đồng thời tâm lý sợ trẻ quậy phá nên để trẻ tiếp xúc quá nhiều với thiết bị điện tử.
Theo các chuyên gia, đây là cách giao tiếp thụ động và là một trong những nguyên nhân khiến trẻ chậm nói, không phát triển ngôn ngữ. Để có biện pháp can thiệp hiệu quả, phụ huynh cần nhận biết sớm dấu hiệu chậm nói ở trẻ và có các phương pháp khắc phục kịp thời.
Tránh lỡ “giai đoạn vàng”
Thạc sỹ Đinh Thạc - Trưởng Khoa Tâm Lý, Bệnh viện Nhi đồng 1 (Thành phố Hồ Chí Minh) cho hay nhiều cha mẹ thường nhận ra con mình chậm nói muộn nên để lỡ mất giai đoạn vàng can thiệp ngôn ngữ cho trẻ.
Theo ông, ngay khi trẻ 3, 4 tháng tuổi phụ huynh cần quan sát những dấu hiệu phát triển ngôn ngữ của trẻ và từ 2-3 tuổi trở xuống là giai đoạn vàng để hỗ trợ can thiệp hiệu quả nếu trẻ bị chậm nói. Nếu phát hiện trẻ có dấu hiệu chậm nói càng sớm thì quá trình khắc phục sẽ càng nhanh hiệu quả.
Theo các chuyên gia, dựa vào một số cột mốc đánh giá, phụ huynh có thể nhận biết được quá trình phát triển ngôn ngữ của trẻ có đang gặp trở ngại hay không. Đó là những dấu hiệu ở các giai đoạn tuổi, như: 1-6 tháng tuổi: Không phản ứng với giọng nói của cha mẹ; từ 6-9 tháng tuổi: Không hay nói những từ không rõ ràng; từ 10-11 tháng tuổi: Không bắt chước âm thanh như nói "ba ba, bà bà.”
Những trẻ 1 tuổi chậm nói sẽ có những biểu hiện như: Không nói "ba, bà" với mục đích gọi người thân; không thường bắt chước các từ có hai và ba âm tiết; từ 13-15 tháng tuổi: Không nói được ít nhất 4-7 từ; người lạ không thể hiểu hết 20% điều trẻ nói; 16-18 tháng tuổi: Không nói được ít nhất 10 từ; người lạ không thể hiểu hết 25% điều trẻ nói…
Trẻ từ 2,5 đến 3 tuổi chậm nói sẽ có những biểu hiện như chưa biết sử dụng số nhiều và chưa đếm 1 đến 3 một cách chính xác; chưa dùng 3-5 từ /câu; người lạ không thể hiểu hết 90% điều trẻ nói.
Trẻ từ 3-4 tuổi: Chưa dùng được 3-6 từ/ câu; chưa biết đặt câu hỏi, trò chuyện, liên kết các sự kiện, kể chuyện; từ 4-5 tuổi: Cưa dùng được 6-8 từ/câu, chưa biết gọi tên chính xác bốn màu sắc, chưa đếm đúng từ 1-10.
Các phương pháp giúp trẻ bật âm, giao tiếp
Thạc sỹ Đinh Thạc cho hay trẻ chậm nói thường làm theo ý của mình, thậm chí có hành vi chống đối, đập phá đồ đạc, ăn vạ, quấy khóc vì không tìm cách cho người khác hiểu được yêu cầu của mình. Trẻ chậm nói có thể tiến triển thành mức độ nặng hơn như tăng động giảm chú ý bởi không hiểu ý phụ huynh nói gì.
Đáng lưu ý, không ít phụ huynh chủ quan cho rằng chỉ cần chờ đợi một thời gian, trẻ sẽ biết nói. Nếu để tình trạng chậm nói kéo dài không chỉ ảnh hưởng đến trí tuệ mà còn ảnh hưởng đến tâm lý và tinh thần, ảnh hưởng đến khả năng ngôn ngữ, trí tuệ, các kỹ năng xã hội khi trẻ đến tuổi thành niên...
Bác sỹ Đinh Thạc cho biết tốc độ phát triển ngôn ngữ của trẻ liên quan trực tiếp tới sự phát triển trí não của trẻ. Cha mẹ là người thường xuyên tiếp xúc, gần gũi với con, vì vậy cần tăng tương tác với trẻ. Nhưng tương tác ở đây là tương tác tích cực để kích thích trẻ bật âm.
“Thời gian giao tiếp tích cực không phụ thuộc bao lâu bạn giao tiếp với bé mà là bao nhiêu thời gian bạn làm trẻ vui, ngạc nhiên, phản ứng, tham gia và hiểu những gì bạn đang giao tiếp. Cha mẹ dành 10 phút chỉ đọc sách cho trẻ mà không quan tâm đến sự tham gia của trẻ thì vẫn tính là 0, nhưng chỉ cần 2 phút bạn làm trẻ hứng thú nhìn và chịu lật trang sách thì đó là 2 phút tích cực,” bác sỹ Thạc nhấn mạnh.
Bên cạnh đó, phụ huynh có thể khuyến khích sự nhận thức về môi miệng và vận động của lưỡi, cũng như phối hợp các cơ quan phát âm khác cho bé qua các hoạt động như: đánh răng, thở hay nhai thức ăn hằng ngày...
Ở góc độ dinh dưỡng, bác sỹ Đỗ Thị Ngọc Diệp - Chủ tịch Hội Dinh dưỡng và Thực phẩm Thành phố Hồ Chí Minh cho biết sau khi chào đời, não của mỗi người có 100 tỷ tế bào thần kinh. Tuy không có sự tăng thêm về số lượng các tế bào thần kinh sau khi sinh nhưng có sự tăng trưởng về trọng lượng của các tế bào thần kinh. Cấu trúc của não bộ, các mô đệm, mô liên kết cũng tăng trưởng lên, từ đó, trọng lượng của toàn não bộ tăng lên. Đó là lý do tại sao cần chăm sóc dinh dưỡng tốt cho trẻ ngày từ những năm đầu đời đầy đủ 4 nhóm thành phần thực phẩm cơ bản như: Nhóm bột đường, chất đạm, chất béo, chất xơ, vitamin khoáng chất… và nhóm axit béo omega có nguồn gốc thực vật (axit béo chiếm 60% thành phần chất béo trong não).
Đặc biệt, bác sỹ Diệp khuyến cáo cha mẹ cần đảm bảo, chăm sóc để trẻ có được giấc ngủ tốt. Cha mẹ vẫn bận làm việc, vẫn xem tivi, lướt web… khiến trẻ khó lòng có được một giấc ngủ sớm và tốt sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển của não bộ.
Các chuyên gia khuyến cáo nên phát hiện tình trạng trẻ chậm nói trước 3 tuổi để việc can thiệp có hiệu quả. Phụ huynh luôn cần dành thời gian tương tác tích cực với trẻ, chăm sóc trẻ với chế độ dinh dưỡng khoa học để trẻ được phát triển một cách khỏe mạnh, toàn diện.
(Nguồn: Vietnam+)
