Mô hình trồng cây dược liệu an xoa từng được kỳ vọng mở ra hướng phát triển mới cho người dân thuộc các địa phương huyện Cam Lộ. (cũ), nay là xã Cam Lộ. Tuy nhiên, việc “đứt gãy” liên kết, doanh nghiệp dừng thu mua và nợ tiền sản phẩm trong thời gian dài khiến người dân lao đao, lâm vào cảnh nợ nần và loay hoay tìm hướng sản xuất mới.
Từ hy vọng thoát nghèo đến thất vọng vì nợ nần
Sau mấy trận mưa lớn, đi dọc vườn cây dược liệu an xoa, ông Trần Văn Tân ở thôn Phương An 2, xã Cam Lộ (trước đây thuộc xã Cam Nghĩa) không khỏi xót xa. Khu vườn từng là niềm hy vọng của gia đình để có nguồn thu nhập ổn định bởi những cam kết từ phía đối tác là Công ty TNHH Thương mại sản xuất Agri-Dynamics chi nhánh Quảng Trị (gọi tắt Công ty Agri-Dynamics), nay chỉ còn vườn cỏ um tùm, những gốc cây khô quắt và hệ thống tưới phủ đầy rêu.
Vào tháng 2/2022, gia đình ông Tân cùng vài hộ dân khác trên địa bàn xã liên kết với Công ty Agri-Dynamics trồng hơn 4,7ha cây dược liệu an xoa. Từ cam kết được bao tiêu đầu ra do đối tác thu mua để xuất khẩu sang Mỹ, ông Tân mạnh dạn vay 60 triệu đồng đầu tư hệ thống tưới, mua cây giống, thuê nhân công trồng và chăm sóc. Sau hơn một năm, gia đình thu hoạch vụ đầu tiên được 10 tấn an xoa tươi và công ty thu mua với giá là 12.000 đồng/kg.
“Lúc đó cũng rất phấn khởi vì doanh nghiệp về tận vườn thu mua nên ai cũng hy vọng đổi đời từ loại cây dược liệu này. Nhưng đến vụ sau, doanh nghiệp bất ngờ dừng thu mua mà không có lý do. Thời điểm đó đến nay, toàn bộ số tiền bán cây an xoa vụ trước hơn 80 triệu đồng, doanh nghiệp vẫn chưa thanh toán cho gia đình tôi. Giờ vừa bị nợ tiền, lại phải gánh trả lãi khoản tiền vay trong khi vườn cây an xoa thì ngày càng già cỗi không thể thu hoạch, toàn bộ hệ thống tưới xuống cấp, gia đình không biết phải làm sao”, ông Tân lo lắng.
Cùng hoàn cảnh, gia đình anh Trần Văn Thu ở thôn Bảng Đông, xã Cam Lộ (trước đây là xã Cam Nghĩa) cũng tham gia dự án trồng cây an xoa từ năm 2021. Nếu tính theo chu kỳ sinh trưởng thì trên 1ha an xoa của gia đình, đến nay phải thu hoạch được 5-6 lứa lá tươi. Nhưng, sau gần 4 năm, vườn an xoa của gia đình anh Thu chỉ mới thu hoạch được 1 lứa vì doanh nghiệp không thu mua nữa.
Ban đầu triển khai dự án, Công ty Agri-Dynamics “hứa” hỗ trợ phân bón, giống cây, còn gia đình đầu tư thêm khoảng 120 triệu đồng để lắp đặt hệ thống tưới và canh tác. Số tiền này, lúc đó, bố anh Thu phải đi vay mượn, bán thêm cặp bò để đầu tư. Khi thu hoạch vụ đầu tiên, công ty thu mua với số tiền 120 triệu đồng, nhưng đến cuối năm 2023 mới chỉ trả 40 triệu đồng, còn nợ lại 80 triệu đồng cho đến nay.
“Gia đình rất lo lắng vì sau 4 năm, tiền đầu tư vay mượn chưa được thanh toán, lại phải gánh thêm khoản nợ để chăm sóc cho cây chưa thể thu hoạch. Đáng buồn là bố tôi lúc đó rất tâm đắc tham gia dự án mong “đổi đời” nhưng giờ ông đã mất mà tiền bán cây an xoa lứa đầu tiên đến nay chúng tôi vẫn chưa nhận đủ”, anh Thu bức xúc.
Sau vụ đầu tiên, ngoài gia đình ông Tân và ông Thu, đến nay, có 3 hộ dân tham gia dự án trồng cây dược liệu an xoa cũng rơi vào cảnh lao đao khi công ty liên kết dừng thu mua và nợ tiền sản phẩm.
Doanh nghiệp “thất hứa”, chính quyền gặp khó
Được triển khai trồng thử nghiệm từ năm 2021, cây dược liệu an xoa thích ứng, phát triển tốt và bước đầu mang lại giá trị kinh tế cao vì phù hợp thổ nhưỡng gò đồi vùng Cùa (xã Cam Nghĩa và Cam Chính cũ), nay thuộc xã Cam Lộ. Đáng chú ý, những lô hàng cao dược liệu an xoa đầu tiên được xuất khẩu sang thị trường Mỹ, mở ra hướng phát triển tiềm năng từ cây trồng này.
Trưởng phòng Kinh tế xã Cam Lộ Nguyễn Thành Công cho biết, thời điểm liên kết, Công ty Agri-Dynamics cam kết hỗ trợ người dân trong việc trồng và tiêu thụ sản phẩm. Ngoài ra, các hộ gia đình được đầu tư về phân bón, giống cây trồng, tập huấn kỹ thuật trồng, chăm sóc và thu hoạch. Vì vậy, người dân cũng mạnh dạn đầu tư, ứng dụng khoa học công nghệ để canh tác đúng điều kiện xuất khẩu.
Tuy nhiên, sau vụ đầu tiên, đơn vị này bất ngờ dừng thu mua và nợ tiền người dân. Mặc dù trước thời điểm sáp nhập, chính quyền địa phương là huyện Cam Lộ cũ đã nhiều lần đôn đốc và có các văn bản gửi Công ty Agri-Dynamics yêu cầu sớm xử lý nợ đọng cho người dân và có phương án thu mua diện tích an xoa còn lại. Nhưng, đến nay vẫn còn 5 hộ dân tại xã Cam Nghĩa (cũ) đang bị công ty nợ hơn 700 triệu đồng chưa thanh toán.
“Chia sẻ với khó khăn của các hộ, sau khi vận hành chính quyền địa phương 2 cấp, chúng tôi đã tham mưu UBND xã có chính sách hỗ trợ thu hoạch, liên hệ một số đơn vị khác để tìm đầu ra thay thế nhưng bất thành. Cây dược liệu an xoa ít phổ biến và có yêu cầu cao về tiêu chuẩn làm thuốc nên việc tiêu thụ tự do gặp nhiều khó khăn”, ông Công thông tin.
Trao đổi với phóng viên, Chủ tịch UBND xã Cam Lộ Nguyễn Văn Ân cho biết, sau khi vận hành chính quyền địa phương 2 cấp, xã đã nắm được vấn đề này. Thời điểm liên kết với Công ty Agri-Dynamics, để tạo điều kiện cho doanh nghiệp, địa phương đã hỗ trợ mặt bằng để doanh nghiệp xây dựng nhà máy chế biến cây an xoa với số vốn đầu tư hơn 11,8 tỉ đồng. Tuy nhiên, vì nhiều yếu tố khách quan, phía doanh nghiệp chưa triển khai và tiền thu mua sản phẩm của người dân cũng đang nợ. Điều này khiến người dân lao đao và chính quyền địa phương mới cũng gặp khó trong giải quyết.
Địa phương cũng đã vận động người dân chuyển đổi sang các loại cây trồng khác có thị trường ổn định hơn; đồng thời hỗ trợ 50% chi phí cải tạo đất, giúp người dân sớm lấy lại mặt bằng sản xuất. Nhưng khó khăn lớn nhất vẫn là khoản nợ doanh nghiệp kéo dài khiến nhiều hộ chưa thể phục hồi.
Được biết, các hộ dân đã gửi đơn khởi kiện đến tòa án, tuy nhiên, do hồ sơ chưa đầy đủ chứng cứ pháp lý nên tòa án không thụ lý. Người dân đang tiếp tục thu thập, hoàn thiện hồ sơ để gửi đơn tố giác doanh nghiệp đến cơ quan công an đề nghị điều tra, xử lý.
Nguồn tin: Báo Quảng Trị
