GAO đã phát hiện ra 1,4 tỷ USD trong số 269 tỷ USD tiền hỗ trợ cho người dân trong mùa dịch COVID-19 được gửi tới cho khoảng 1,1 triệu người… đã chết.
Washingtonpost hôm 25-6 đăng tải một thông tin gây chấn động dư luận Mỹ. Đó là trong tháng 4, Bộ Tài chính Mỹ đã bắt đầu gửi tổng cộng 269 tỷ USD tiền hỗ trợ cho người dân trong mùa dịch COVID-19.
Tuy nhiên, GAO đã phát hiện ra 1,4 tỷ USD trong số này được gửi tới cho khoảng 1,1 triệu người… đã chết. Không rõ đây là trường hợp gửi nhầm chi phiếu do lỗi hệ thống của Bộ Tài chính hay là hành vi tham nhũng.
Tờ báo này cũng nói rõ, khoản tiền hỗ trợ được chính phủ Mỹ chi duyệt là 1.200 USD cho mỗi người dân đã nộp thuế năm 2018 và 2019, cùng người hưu trí hoặc được hưởng chương trình phúc lợi khác nhau của chính phủ.
Vội vã giải ngân
Ngày 23-4, Hạ viện Mỹ đã thông qua gói cứu trợ trị giá 484 tỉ USD dành cho bệnh viện và các doanh nghiệp nhỏ với số phiếu thuận áp đảo đồng thời thúc đẩy thành lập một ủy ban giám sát các hoạt động chống dịch COVID-19 của chính quyền liên bang.
Hãng Reuters lúc đó đưa tin, với lần bỏ phiếu này, lưỡng viện Mỹ đã thông qua tổng cộng 4 dự luật ngân sách bổ sung nhằm giảm thiểu tác động của dịch COVID-19 với những gói cứu trợ có tổng giá trị lên tới 3.000 tỷ USD.
Còn uỷ ban giám sát do Hạ viện Mỹ thành lập thì gồm nhiều thành viên được lựa chọn và có quyền gửi trát, yêu cầu các cá nhân ra điều trần để làm rõ tiền được chi tiêu ra sao, các biện pháp ngăn dịch có hiệu quả không…
Theo báo cáo của Văn phòng Trách nhiệm giải trình Chính phủ Mỹ (GAO) – cơ quan giám sát độc lập của Quốc hội Mỹ, điều tra khoản chi tiêu 3.000 tỷ USD, các khoản thanh toán hỗ trợ COVID-19 nhầm cho người chết xảy ra khi Bộ Ngân khố và Sở Thuế vụ (IRS) vội vã giải ngân khoảng 160,4 triệu USD sau khi Đạo luật Cares được thông qua vào tháng 3.
Vấn đề liên quan một phần đến thực tế là trong khi IRS có quyền truy cập vào bộ hồ sơ tử vong đầy đủ của Cục An sinh xã hội thì Bộ Tài chính - đơn vị chịu trách nhiệm phân phối tiền hỗ trợ, lại không, GAO cho biết.
Báo cáo cũng nói rằng Quốc hội nên cung cấp cho Bộ Tài chính quyền truy cập vào bộ hồ sơ tử vong đầy đủ của Cơ quan An sinh xã hội và yêu cầu Bộ Tài chính luôn tra cứu để giúp giảm các loại thanh toán không phù hợp tương tự.
Những nghi ngờ
Chuyện có lẽ chỉ có vậy nếu như những phát hiện của GAO không được tiết lộ vào thời điểm nhạy cảm khi Tổng thống Donald Trump và các thành viên trong chính phủ đang tính đến việc yêu cầu một gói ngân sách để kích thích kinh tế phát triển.
GAO đã khuyến nghị IRS nên xem xét các lựa chọn hiệu quả về chi phí để thông báo cho người nhận không đủ điều kiện về cách trả lại các khoản thanh toán không hợp lý.
Cũng theo GAO thì từ đầu tháng 5, Sở Thuế vụ Mỹ đã nhấn mạnh rằng các khoản tiền chuyển nhầm cho người chết nên được trả lại nhưng đây mới chỉ là lời nói, còn kế hoạch cụ thể về quy trình, thủ tục trả lại thì chưa được thông báo.
Báo cáo có đoạn viết: “Một cuộc chạy đua thúc đẩy điên rồ để thông qua luật nhằm kích thích kinh tế giữa một đại dịch chưa từng có. Nhưng sai lầm đã được thực hiện và chúng ta cần phải có những kiểm tra chính xác”.
Giới chức Bộ Tài chính thì lý giải rằng, Đạo luật Cares bắt buộc phải giao các khoản hỗ trợ COVID-19 càng nhanh càng tốt. Để thực hiện nhiệm vụ này, họ đã sử dụng các quy trình đã được áp dụng cho các khoản thanh toán hỗ trợ được ban hành năm 2008 và kết quả là không sử dụng hồ sơ tử vong làm bộ lọc.
Tuy nhiên, GAO lại lưu ý rằng vào năm 2013, họ đã xác định được những điểm yếu trong các thủ tục IRS cho phép thanh toán đến người chết và đã khuyến nghị hành động khắc phục.
IRS sau đó đã thực hiện một quy trình sử dụng hồ sơ tử vong để cập nhật tài khoản của người nộp thuế rồi xác định và ngăn chặn các khoản thanh toán không phù hợp. Nhưng việc kiểm soát này đã được bỏ qua đối với các khoản thanh toán được ban hành theo Đạo luật Cares. Điều này làm tăng đáng kể nguy cơ có khả năng thực hiện thanh toán không đúng cho người quá cố.
Trong khi đó, nguồn tin từ IRS thì cho hay, Bộ Tài chính đã không hề biết rằng các khoản thanh toán hỗ trợ COVID-19 được gửi nhầm đến người đã chết.
Khi biết điều này đã xảy ra trong 3 đợt thanh toán ban đầu (chiếm 72% khoản tiền hỗ trợ), ngày 31-5, IRS và Bộ Tài chính đã phối hợp thực hiện các bước để ngăn chặn việc này như sử dụng tạm thời quyền truy cập vào dữ liệu an sinh xã hội từ IRS.
Các khoản thanh toán đã được thực hiện theo nhiều cách, bao gồm tiền gửi trực tiếp, thẻ ghi nợ trả trước và gửi chi phiếu. Với một số trường hợp dùng chi phiếu, những người nhận được đã chia sẻ hình ảnh với tờ Washingtonpost rồi sau đó báo chí đăng tải thông tin về việc người chết lại nhận được hỗ trợ COVID-19. Trong một số trường hợp, người dân đã nỗ lực trả lại khoản tiền này nhưng không thành công.
Chỉ dẫn chậm trễ
Báo cáo của GAO là báo cáo đầu tiên về các hoạt động liên quan đến Đạo luật Cares. Theo quy định, GAO sẽ phải đưa ra báo cáo 2 tháng/ lần để kiểm tra, giám sát các hoạt động liên quan đến hỗ trợ người dân bị ảnh hưởng bởi COVID-19.
Lần này, ngoài những phát hiện nói trên, báo cáo cũng khuyến nghị một loạt các vấn đề trong đó nhấn mạnh việc các cơ quan đã ưu tiên thanh toán các khoản hỗ trợ và điều này dù đạt tiến độ tốt nhưng chưa đáp ứng đủ yêu cầu về tính minh bạch và trách nhiệm.
Bên cạnh đó, GAO cũng đã cảnh báo Cơ quan quản trị doanh nghiệp nhỏ (SBA) về Chương trình bảo vệ tiền lương (PPP) rằng các biện pháp kiểm soát lỏng lẻo có thể dẫn đến những khoản chi sai mục đích.
Hiện PPP đã bơm 500 tỷ USD vào các khoản vay hỗ trợ mùa COVID-19 các doanh nghiệp nhỏ nhằm mục đích giúp họ có tiền trả lương cho công nhân, giữ chân công nhân ở lại làm việc.
Tuy nhiên, vì cần tốc độ giải ngân, chương trình lại cho phép người đi vay tự chứng nhận đủ điều kiện tham gia – một khả năng có thể tạo ra sự gian lận. Vì thế, GAO khuyến nghị SBA xây dựng và triển khai các kế hoạch để xác định và ứng phó với các rủi ro trong PPP, đảm bảo tính toàn vẹn của chương trình và giải quyết nạn gian lận tiềm ẩn.
Trong khi đó, tại một phiên điều trần gần đây, Bộ trưởng Tài chính Steven Mnuchin đã gây ngạc nhiên cho nhiều nhà lập pháp khi tuyên bố rằng Bộ Tài chính và SBA sẽ không tiết lộ thông tin về ai đã vay các khoản vay của PPP.
Một độc giả ở Florida gửi cho Washingtonpost bức ảnh một phong bì chứa ngân phiếu được chuyển đến cho một thành viên trong gia đình đã tử vong.
Chưa hết, GAO còn đặt ra câu hỏi về khả năng có người đồng thời nhận được tiền lương từ các khoản vay theo PPP và các khoản trợ cấp thất nghiệp được cung cấp theo Đạo luật Cares.
Tính đến hết tháng 5, các tiểu bang ở Mỹ đã nhận được hơn 42 triệu đơn xin trợ cấp thất nghiệp, nhưng Bộ Lao động lại không có cơ chế nắm bắt thông tin về những người yêu cầu bảo hiểm thất nghiệp, những người cũng có thể nhận được tiền lương theo PPP, báo cáo nêu rõ.
Một vấn đề khác mà GAO đưa ra là Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh đã báo cáo dữ liệu không đầy đủ và không nhất quán từ các sở y tế về số lượng xét nghiệm trên toàn quốc. Việc này ảnh hưởng trực tiếp đến các con số thống kê tạo nên bức tranh về sự lây nhiễm dịch bệnh ở Mỹ.
