Trong suốt chiều dài lịch sử dựng nước và giữ nước, Quảng Trị là vùng đất liên tiếp diễn ra các cuộc đấu tranh chống giặc ngoại xâm, giành độc lập dân tộc, bảo vệ đất nước; là mảnh đất giàu lòng yêu nước và truyền thống đấu tranh cách mạng.
...Thắng lợi của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của Nhân dân ta đã buộc Pháp phải ký hiệp định về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Đông Dương. Nhưng với âm mưu chia cắt lâu dài đất nước ta, đế quốc Mỹ đã xóa bỏ Hiệp định Giơnevơ (21/7/1954), đưa quân xâm lược miền Nam, hòng biến miền Nam thành thuộc địa kiểu mới, làm bàn đạp tấn công miền Bắc Việt Nam. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, bằng ý chí, sức mạnh kiên cường, lòng quả cảm và bản lĩnh trung kiên, gan dạ, Đảng bộ, quân và dân Quảng Trị đã sát cánh bên nhau tạo nên sức mạnh chiến đấu và chiến thắng, góp phần đập tan các kiểu chiến tranh, chặn đứng mưu đồ “lấp sông Bến Hải”, tiến công ra miền Bắc của đế quốc Mỹ và bè lũ tay sai.
Đặc biệt, vào đầu xuân 1971, phối hợp chặt chẽ giữa bộ đội chủ lực và quân, dân nước bạn Lào, quân dân Quảng Trị đã chiến đấu ngoan cường, mưu trí, sáng tạo, góp phần đập tan cuộc hành quân Lam Sơn 719, làm thất bại âm mưu thử nghiệm chiến lược “Việt Nam hóa chiến tranh” của đế quốc Mỹ, lập nên chiến thắng oanh liệt Đường 9 - Nam Lào.
Ngay từ những ngày đầu tháng 2 năm 1971, chấp hành chỉ thị của Bộ Chính trị và Quân ủy Trung ương, lực lượng vũ trang tỉnh Quảng Trị trên các hướng của chiến dịch đã tích cực, chủ động phối hợp với bộ đội chủ lực tiến công địch ngay từ khi chúng đặt chân ra chiến trường Đường 9 - Quảng Trị. Trên hướng phối hợp phía Đông Đường 9, lực lượng vũ trang các huyện Gio Linh, Cam Lộ, Hướng Hóa do Mặt trận Đường 9 - Bắc Quảng Trị chỉ huy, từ ngày 1 đến ngày 5 tháng 2 năm 1971 đã phối hợp với Tiểu đoàn 2, Trung đoàn 27, Tiểu đoàn 3, Trung đoàn 84 pháo binh, tiến công chế áp địch ở khu vực Tân Lâm, Sa Mưu; Tiểu đoàn 3 độc lập tập kích địch ở Tây Đầu Mầu, Tiểu đoàn 15 đánh cắt giao thông từ Bồng Kho đi Rào Quán. Trong hai ngày 6 và 7 tháng 2 năm 1971, Tiểu đoàn 3, Trung đoàn 84 pháo binh, bắn 200 viên đạn pháo các loại vào căn cứ Đông Hà và Sở chỉ huy tiền phương Sư đoàn 1 quân đội Sài Gòn ở điểm cao 241...
Ngày 28 tháng 2 năm 1971, Tiểu đoàn đặc công của Bộ cùng với Đại đội 5, Tiểu đoàn 33, phối hợp với lực lượng du kích Triệu Hải đánh kho Ái Tử, đốt cháy 1,5 triệu lít xăng. Tiểu đoàn 7, Tiểu đoàn 8 bộ đội địa phương Quảng Trị phối hợp với Tiểu đoàn 1, Tiểu đoàn 2, Trung đoàn 27, đánh địch nống ra ở khu vực Ba Lào, Tà Cơn, tiêu diệt 2 tiểu đoàn địch, diệt 30 xe tăng, xe bọc thép. Giữa tháng 3 năm 1971, bộ đội địa phương tỉnh Quảng Trị phối hợp với các phân đội đặc công của Đoàn 1A Quân khu 4 đánh chìm 4 tàu, làm dòng sông từ Đông Hà đến Cửa Việt bị tắc nghẽn giao thông trong 7 ngày liền. Tuyến vận tải tiếp tế đường sông của quân đội Sài Gòn do vậy cũng bị thiệt hại nặng nề.
Là lực lượng chiến đấu chủ yếu của chiến trường khu vực phía Đông, các đơn vị bộ đội địa phương, dân quân, du kích và đồng bào theo cách mạng ở Quảng Trị tổ chức nhiều trận đánh mạnh vào các đường giao thông, tập kích sân bay, kho tàng, bến cảng, gây cho địch nhiều tổn thất về sinh lực và phương tiện, buộc chúng phải phân tán và buộc phải tăng thêm 2 lữ đoàn Mỹ, 3 tiểu đoàn pháo binh để giải tỏa.
Lực lượng vũ trang tỉnh Quảng Trị tổ chức các hoạt động tác chiến ngăn chặn kịp thời các mũi tiến công, đánh địch rộng khắp trên toàn địa bàn chiến dịch, buộc địch phải phân tán lực lượng để đối phó, cả phía trước, phía sau, bên sườn. Cùng với đó, nghi binh, lừa địch vào những khu vực ta lựa chọn và chuẩn bị sẵn, tạo điều kiện cho các đơn vị chủ lực thực hiện đánh những trận then chốt tiêu diệt, bẻ gãy từng mũi, từng cánh, tiến đến đánh bại hoàn toàn cuộc tiến công của địch, giành thắng lợi.
Thắng lợi của quân và dân ta trên Mặt trận Đường 9 - Nam Lào có ý nghĩa chiến lược rất quan trọng cả về quân sự và chính trị. Thắng lợi này đã đánh bại quân đội Sài Gòn có sự yểm trợ của chủ lực Mỹ, đánh bại cố gắng cao nhất của đế quốc Mỹ trong thực hiện chiến lược “Việt Nam hóa chiến tranh”, đánh dấu bước thất bại nghiêm trọng của chiến lược này. Chiến thắng Đường 9 - Nam Lào của ta đã chấm dứt quá trình tiến công - phản kích đánh ra vòng ngoài bằng các cuộc hành quân lớn của Mỹ và quân đội Sài Gòn, mở ra những triển vọng vô cùng tốt đẹp đưa cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của Nhân dân ta đến thắng lợi hoàn toàn.
Với thắng lợi chiến dịch Xuân - Hè năm 1972, Quảng Trị tự hào là tỉnh đầu tiên của miền Nam được giải phóng, vinh dự là nơi được chọn đặt thủ phủ Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam. Chiến thắng này đã làm lung lay cả nước Mỹ, cùng với thắng lợi trên cả hai miền Nam - Bắc, đập tan ý đồ giành thắng lợi trên thế mạnh của Mỹ, buộc Mỹ phải nối lại đàm phán và ký kết hiệp định Paris (27/1/1973). Chiến thắng ngày 1 tháng 5 năm 1972 giải phóng tỉnh Quảng Trị là một mốc son chói lọi, làm rạng rỡ thêm trang sử vẻ vang của dân tộc. Những tên đất, tên làng như: Đường 9 - Khe Sanh, Cồn Tiên, Dốc Miếu, Đông Hà, Cửa Việt, Ái Tử, La Vang, Ba Lòng, Mỹ Thủy, Vĩnh Linh, Cồn Cỏ, Thành Cổ Quảng Trị... mãi mãi ngân vang trong bản anh hùng ca chống Mỹ về một mảnh đất Quảng Trị trong lòng đồng bào, đồng chí cả nước và bạn bè quốc tế. Thắng lợi của chiến dịch Trị Thiên năm 1972 tạo tiền đề để quân và dân ta mở cuộc tổng tiến công vũ bão, thần tốc làm nên đại thắng mùa Xuân 1975 giải phóng miền Nam, thống nhất Tổ quốc.
Chiến tranh đã lùi xa hơn 45 năm, nhưng những dấu son về một thời đấu tranh anh dũng vẫn không hề phai nhạt trong ký ức của mỗi người dân Quảng Trị. Ghi nhận những đóng góp hy sinh của quân và dân tỉnh Quảng Trị, Đảng và Nhà nước đã phong tặng những phần thưởng cao quý: Danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân; Quảng Trị (cùng với Quảng Bình, Thừa Thiên - Huế) được tặng thưởng Huân chương Sao Vàng; 10/10 huyện, thị xã, thành phố là đơn vị Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân; 136 tập thể, 72 cá nhân được phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân, tỉnh Quảng Trị được phong tặng Huân chương Hồ Chí Minh, 2.807 Bà mẹ được phong tặng, truy tặng danh hiệu Bà mẹ Việt Nam anh hùng….
Ngày nay, đứng trước yêu cầu, đòi hỏi của thời kỳ đẩy mạnh công cuộc đổi mới đất nước, quân dân Quảng Trị tiếp tục phát huy bản lĩnh và sức sáng tạo trong lịch sử chống ngoại xâm, nêu cao tính cộng đồng, tinh thần tương thân tương ái, khắc phục mọi gian khổ khó khăn, vươn lên trong thiên tai, đoàn kết thương yêu, giúp đỡ lẫn nhau trong cuộc sống, để xây dựng quê hương giàu đẹp, xứng đáng với những phẩm chất cao quý của người dân trên mảnh đất Quảng Trị anh hùng.
(Nguồn: Tạp chí Cửa Việt)
