Dì lấy chồng xóm Khe, gần nhà có bàu cá nên Tết nào nhà mình cũng có cá ngon để ăn. Mỗi khi dượng cho mớ cá đô, hay còn gọi là cá lóc, mẹ thường làm sạch, khía thân rồi khoanh tròn nướng than.
Cá nướng vừa săn thớ thịt, mẹ cho vào nồi có lá gừng, lá nghệ, lá chanh cùng nước mắm biển và gia vị kho riu riu lửa một hồi, sau đó lấy ra, nướng tiếp trên than hồng. Cá mẹ nướng rất thơm. Mùi lá gừng non quyện trong khói cùi bắp tạo nên hương vị riêng biệt của mẹ. Nướng cá xong, mẹ thường bỏ vào rổ tre rồi gác trên giàn bếp, đến sáng mai thì bỏ vào thùng gạo cất.
Chiều 30 Tết, mẹ làm mâm cơm cúng tất niên. Năm nào cũng có món cá lóc khoanh nướng kho rục. Mình không nhớ công thức kho cá của mẹ, nhưng biết có nước mắm biển Huỳnh Kế rất mùi, có nước chè xanh rất đậm và mùi gừng đặc trưng khi kho cá đồng. Khi khoanh cá được bày ra dĩa, mẹ thường rưới lên một chút nước kho có màu cánh gián sền sệt làm cho khoanh cá sánh màu vàng ươm. Cá lóc khoanh kho rục nhưng vẫn dậy mùi của vị cá nướng thơm nồng. Cá lóc khoanh kho ăn ngon nhất với cơm nóng dẻo và cải cay muối xào vội. Vậy nên, trước Tết vài ngày, mẹ thường ra vườn nhổ cải bốn lá về muối. Cải tầm này muối vội không bị nát, ăn đủ độ giòn nhưng không bị dai hay quá cứng như cải già. Cải rửa sạch để ráo nước, mẹ pha nước muối vừa đủ ấm tưới lên. Để một lúc rồi vắt khô nước muối, trộn với hành tím và pha nước muối đường vừa đủ độ ngâm chua. Đến bữa, mẹ lấy ít mỡ heo cùng tóp mỡ phi hành, bỏ cải muối vào xào vội là có món dưa cải tuyệt đỉnh.
Tết, mẹ cũng hay làm bánh tày không nhân, để ăn với món cá kho thần thánh ấy. Và mẹ cũng làm rất nhiều món bánh mình thích. Nhưng trong các món tuyệt ngon mẹ làm, món cá lóc khoanh kho rục để lại dư vị quá sâu đậm và dễ nghiền. Bởi ngoài công thức nướng cá chung, mỗi bà mẹ quê đều có một thứ gia vị riêng. Gia vị nhà mình có tên “yêu thương” được mẹ cho vào nồi cá lóc khoanh kho rục rất nhiều, nên nó trở thành món ăn không thể thiếu trong mỗi dịp Tết. Bà con xa quê về chơi, thích về nhà mẹ ăn cơm vì có món cá lóc khoanh kho ăn với dưa cải quá đỗi thân thương, ai cũng xúc động khi tìm được hương vị ngày xưa. Bởi vậy, mẹ dặn dì dượng, hễ bắt được cá lóc đồng thì mang tới cho mẹ. Mẹ nướng cá, để dành cho người ở xa.
Cá lóc khoanh mẹ nướng đã trở thành đặc sản. Sản vật từ Vĩnh Linh đất lửa được gói ghém cùng hương vị yêu thương đã tạo nên Tết đoàn viên nồng ấm.
Xuân đang về, những người mẹ quê đang chắt chiu yêu thương chờ đón người thân trở về. Những món ăn dân dã nhưng được vun vén bởi yêu thương tần tảo đã tạo nên thứ đặc sản trong lòng mỗi người con xa xứ. Và chỉ khi tìm về nguồn cội mỗi dịp Tết đến mới có thể cảm nhận hết hương vị đặc biệt ấy của quê hương.
(Nguồn: Tạp chí Cửa Việt)
