Keng nọ mày - món canh ước vọng về sự trù phú của người Lào

Có những món ngon mà khi thưởng thức, cả người ăn, món ăn và thiên nhiên cần đến sự hòa hợp. Có như vậy hiệu ứng hương vị và tâm hồn thưởng thức, khám phá mới được thăng hoa. Và "keng nọ mày"- canh măng, món ăn dân dã truyền thống của người Lào là một trong những món ngon mang đậm nét ẩm thực đặc trưng kiểu như vậy.

Tôi may mắn được đến nhiều vùng miền trên đất nước bạn Lào. Từ những thành phố ồn ào rồi lặn lội đến những bản làng hoang vu; từ những cánh rừng nguyên sinh xuôi về những đồng bằng bình yên trù phú. Đến đâu tôi cũng luôn được chào đón bằng lòng hiếu khách, sự chất phác và tính giản dị của đại đa số người dân Lào. Họ luôn trìu mến và chân thành trong từng món ăn mỗi khi đãi khách.

Năm trước, tôi có dịp lưu lại ở huyện Mường Phìn (tỉnh Savannakhet) một thời gian khá lâu. Đúng vào mùa mưa nên ruộng đồng tươi tốt, cây cối xanh tươi mơn mởn. Trong hai mùa mưa nắng ở xứ Lào thì người dân vẫn luôn hồ hởi khi những cơn mưa trắng đầu tắm cho màu xanh tươi mát. Bởi lúc này chính là thời điểm mà nguồn thức ăn tự kiếm hết sức phong phú.

Tôi được mẹ Nàng (gia đình tôi xin tá túc) cho đi cùng ra đồng thăm ruộng và "săn bắt hái lượm". Sau khi hoàn thành một số việc ở ruộng lúa, về chòi canh ven ruộng, bằng giọng Việt sành sỏi, mẹ bảo trưa nay mẹ sẽ khao tôi món keng nọ mày, một món ăn truyền thống có từ xa xưa của dân tộc Lào. Nói rồi mẹ bắt tay ngay vào công việc chế biến. Tôi quan sát và thấy rằng, nguyên liệu chính dùng để nấu món canh này hoàn toàn tự kiếm trong ruộng, vườn như bí, mướp, ớt... và một số thì hái lượm, bắt từ "mẹ thiên nhiên" như măng, nấm, cua đồng, dế....

Để chế biến thành món ăn này thì lại hết sức công phu và có phần phức tạp. Đầu tiên xương heo được hầm lấy nước, tiếp theo cho nguyên liệu cứng như măng, bí vào để hầm, sau đó mới tiếp tục cho các nguyên liệu mềm như nấm, cua đồng, dế. Tuy nhiên, thứ để quyết định món ăn này lại phụ thuộc vào hai loại rau đó là phắc cà nheng (rau ngổ dại) và phắc nhà nang, một thứ rau dại mọc ven rừng. Hai loại rau này được cho vào cối giã nhuyễn, tạo thành một hỗn hợp màu xanh sền sệt, sau đó được đổ vào nồi canh.

Buổi trưa, khi các con mẹ đã tập trung đông đủ, mâm cơm được dọn ra. Rất nhiều các loại rau lạ được hái từ rừng, cá nướng được bắt từ suối, cheo ớt nướng cay nồng và nồi canh măng bốc khói. Nhìn thật giản dị và "hoang sơ" nhưng tính hấp dẫn vẫn khiến một người "ngoại tộc" như tôi khó có thể kìm lòng được. Vừa lấy thức ăn cho tôi, mẹ Nàng vừa giải thích rằng người Lào có truyền thống ăn bốc. Lương thực chủ yếu là xôi nếp nên thức ăn phù hợp vẫn là đồ nướng, món khô. Vì thế canh măng Lào cũng khác với các loại canh của các nước khác. Keng nọ mày phải nấu cho sền sệt để khi ăn với xôi dễ quệt và chấm. Mẹ kể thêm, có nhiều người đến đất Lào làm ăn buôn cũng quen ăn bốc như dân bản địa. Tuy nhiên, vì chưa hiểu hết "nguyên tắc" nên khi ăn thường thể hiện những động tác sai. Chẳng hạn người Lào chỉ nhón và vo một miếng xôi đủ miếng để chấm trước khi đưa vào miệng. Trong khi đó, người Việt thì lại vo luôn cả nắm và chắm nhiều lần vào chén cheo. Mẹ nói ăn như vậy thiếu lịch sự mà lại mất vệ sinh...

Đi trên dặm dài đất nước Triệu Voi để mưu sinh, bao nhiêu món ngon xứ này đều được trải nghiệm nhưng keng nọ mày luôn làm tôi "xao xuyến". Bởi vị bùi của bí, vị ngọt của măng, vị cay của ớt, vị thơm lừng của rau dại và vị béo ngậy của cua đồng như một bản biến tấu của gia vị. Đôi lúc nghĩ về nó, mỉm cười hạnh phúc khi chợt nhớ đến lời giải thích của mẹ, rằng màu xanh của keng nọ mày tượng trưng cho ước vọng của người dân Lào về sự tốt tươi trù phú.