Nếu đặt cầu Lương Y ở giữa thì 2 chiếc cổng vừa mới được phát lộ này nằm ở vị trí tả, hữu.
Ở thành phố Huế, sau khi phát lộ ra 1 chiếc cổng nhỏ nằm ở khu giải tỏa dân cư thì mới đây lại phát lộ thêm 1 chiếc cổng nằm ở phía bên kia cầu Lương Y. Chiếc thứ hai mới được phát lộ nằm sau nhà bà Lê Thị Đào (phường Thuận Lộc, TP Huế). Vì nhà bà Đào chưa chuyển đi nên chiếc cổng này chưa được phát lộ.
Theo chia sẻ của bà Đào, chiếc cổng này đã có từ trước khi nhà bà đến ở, cách đây khoảng 40 năm, sợ trộm đột nhập nên gia đình đã dùng khối bêtông táp lô bịt kín cổng lại.
Chiếc cổng này được xây giống hệt chiếc cổng đầu tiên được phát lộ với 7 lớp gạch, bên dưới đặt một phiến đá xanh còn nguyên vẹn. Đá có dấu hiệu bị mòn là do chủ nhà cũ thường dùng làm lối đi ra sau đường phòng lộ để trồng rau, đi vệ sinh. Chiếc cổng mới dẫn ra lối phía sau đường phòng lộ tiếp giáp Hộ thành hào và sông Ngự Hà.
Nhà nghiên cứu văn hóa Huế Nguyễn Xuân Hoa đánh giá chiếc cổng mới này còn nguyên vẹn hơn chiếc cổng mới phát lộ. Theo suy đoán của ông, nhiều khả năng đây là lối dẫn ra đường phòng lộ của vệ binh giữ thành. Có thể ngày xưa có một đội vệ binh đóng gần đây để bảo vệ Đông thành Thủy Quan. Do nhiệm vụ bí mật nên hai chiếc cổng này không được nhắc đến.
Ông Hoa cũng cho rằng có thể toàn hệ thống kinh thành Huế chỉ có duy nhất hai chiếc cổng kỳ lạ tuyệt đẹp này. "Trong ngự chế của vua Minh Mạng viết về hai văn bia cầu Khánh Ninh và cầu Ngự hạ, vua đã mô tả rất kỹ khu vực này như lan can phía đông cao hơn phía tây hay chi tiết có trổ 13 pháo nhãn, nhưng không thấy nhắc đến hai chiếc cổng trên" - ông Hoa nói.
Theo Trung tâm Bảo tồn di tích cố đô Huế, hai chiếc cổng này đã được phát hiện và chụp ảnh trước đó. Hai chiếc cổng được linh mục Léopold Michel Cadière ghi trong cuốn "Kinh thành Huế: Địa danh" với tên gọi "cổng trái và phải Đông thành Thủy Quan" và đánh dấu trên bản đồ ở vị trí 121. Theo tư liệu thì theo Đại Nam nhất thống chí ở vị trí này có đặt xưởng đại bác, có 20 người canh giữ Đông Thành thủy quan di chuyển đi lại qua cổng này.
(Nguồn: Phụ nữ mới)
