Thung lũng K- Ruông (thuộc thôn Ba Ngày, xã Tà Long, huyện ĐaKrông, tỉnh Quảng Trị) từ bấy lâu nay nổi tiếng với loại thuốc lá ngon, những sản vật rừng như rượu đoác, cháo rau rừng, bí ngô, gà rừng, lợn bản... Người rừng Hồ Văn Ky mà người dân quanh vùng thường gọi bằng cái tên thân thương “ông Rôm” nổi tiếng không kém. Khắp huyện miền núi ĐaKrông nếu có ai hỏi thăm ông lão sống biệt lập giữa rừng thì mọi người đều chỉ ngay đường đến nhà ông Rôm. Chọn cho mình cách sống giữa rừng, ông Rôm và vợ ông, bà Hồ Thị Tâm vẫn được mọi người ghé thăm, len theo con đường nhỏ, chúng tôi đến nhà ông Rôm, ngay giữa đại ngàn Trường Sơn hùng vĩ.
Con đường men theo suối
Bắt đầu từ sáng sớm, tại xã Tà Long chúng tôi đi A Đu trong, một điểm thôn có đường đi rất đỗi gập ghềnh bởi khe suối, đất đá và những con dốc trèo lên thở muốn đứt hơi. Gần 20Km từ trung tâm xã Tà Long đến nhà ông Rôm có khoảng 13Km đường đi được bằng xe gắn máy.
Đoạn đường đến nhà ông Rôm ở thung lũng K- Ruông chừng 7Km nhưng phải đi gần 2 giờ đồng hồ. Đến A Đu trong, chúng tôi gửi xe gắn máy lại ở nhà sàn dân bản rồi sắn quần lội suối, ngược bản A Đu đi thẳng về phía thượng nguồn con suối K- Ruông. Anh Hồ Lương, người dẫn đoàn nói với chúng tôi rằng “đi hết con suối này, men theo một cánh rừng, rồi qua suối, rồi men rừng... thì đến nhà ông Rôm” nghe tưởng chừng như rất đơn giản, nhưng cách nói này là một trong những kiểu đo đường của người dân miền ngược, chỉ có mấy chữ “rồi” ấy nhưng ngót ngét gần 2 giờ đi bộ.
Men theo lau lách, chui qua những khóm dây rừng và rễ cây đan chằng chịch vào nhau. Tôi thắc mắc, chẳng biết ở trong này thì mọi nhu thiết yếu của đời sống dựa vào đâu thì anh Lương nói “gạo trong K- Ruông có, ngô có, bí đỏ có, rau củ các loại có, gà có, lợn cũng có... những thứ không tự sản xuất được như muối, nước mắm, bột ngọt... thì mua với số lượng nhiều dùng cả năm hoặc nhờ người đi làm nương, làm rẫy mang vào giúp”. Nhưng còn thuốc tây khi đau ốm? Chúng tôi thắc thỏm. Anh Lương sực nhớ “anh nhắc tôi mới nhớ, vợ của ông Rôm, bà Tâm bị ung thư trực tràng và nhiều bệnh tật lặt vặt khác. Hai vợ chồng họ, người này đau thì người kia ra Trạm y tế xã mua thuốc và ngược lại. Nhưng cũng may, ở miền rừng sức đề kháng tốt nên ít khi đau ốm, mẹ Tâm bệnh viện chẩn đoán thế nhưng vẫn đi làm rẫy bình thường”.
Qua bao nhiêu con suối, qua bao nhiêu rừng chợt lòng hân hoan bởi tiếng gà gáy. Trong làn khói bếp vắt ra từ mái nhà. Ông Rôm hồ hởi đón khách và trò chuyện với chúng tôi “bố biết hôm nay có người ghé thăm, lúc có người đi rẫy báo"... Ra thế, trên đường đi vào K- Ruông chúng tôi có nhìn thấy một người, họ đi trước chúng tôi, có ngoái lại nhìn nhưng không chào hỏi, ra người này đã đưa tin cho ông Rôm.
Dấu chân của bố trên nương rẫy
Giải thích cho chuyện chọn nơi sống ở rừng, hoàn toàn biệt lập với môi trường bên ngoài: không sóng điện thoại, không điện thắp sáng, không đường cho xe đi, ít người qua lại. Những người vào với ông Rôm là người đi rừng đặt bẫy hoặc lực lượng an ninh tuần tra trên khu vực này. Ông Rôm cho hay “nơi đây là nơi ở của những người sinh ra bố, những năm kháng chiến họ từng ở đây làm nương, làm rẫy lấy gạo nuôi bộ đội Bác Hồ. Nhiều người bảo bố ra làng sống, bố có ra thử nhà con gái nhưng khoảng 2 ngày là thấy buồn lòng. Mẹ cũng không muốn đi. Ở đây có gạo nếp, có cá suối, có rau rừng... đủ để sống ngày trẻ thì ngày già không cần nhiều đến thế. Bố ở lại đây để giữ lời hứa với bố mẹ sinh ra mình, trước đây rừng rậm, thú dữ họ vẫn bám được mà”.
Con gái của ông Rôm, chị Hồ Thị Rim sống ở bản Ba Ngày, xã Tà Long cũng là một thôn bản khá biệt lập với môi trường bên ngoài. Mỗi tuần chị Rim mang 2 đứa con trai lên rừng để thăm ông ngoại, chị chia sẻ với chúng tôi “ngoài đó làm nhà rồi nhưng kêu mẹ không về, kêu bố không về. Thương quá và lo nữa nên em cũng hay vào thăm. Mùa lũ thì chịu vì đường vào K- Ruông men theo khe suối. Mấy đứa con em cũng thích ở đây rồi, suốt mùa hè hắn ở đây và lên rẫy cùng ông ngoại. Khi thì đi đặt bẫy, khi thì đi đốt rẫy... trẻ con mà, mấy việc này khiến hắn ưng mà”.
Chiều về, khi ông Rôm mang lưới ra suối, tôi chứng kiến được cái cảnh hạnh phúc thật êm đẹp ở miền rừng. Ông thả lưới trước, 2 đứa cháu bì bõm theo sau gỡ lên từng con cá vàng óng ánh rồi thi nhau cười. Chợt tôi nhận ra đã có sự nối tiếp của những con người nơi đây, sự “thừa kế cách sống” trên vùng bản. Khi cụ Pả Cường (bố ông Rôm) không còn, đã có ông Rôm ở lại để trông coi ngôi nhà, chăm sóc khu rừng bấy lâu nay cha ông gìn giữ. Và hơn nữa, từ trong tâm thức của người Vân Kiều như ông Rôm, hình ảnh của bố ông vẫn đâu đó trên rẫy, trên đồi. Thì thế hệ 2 đứa cháu trai ông Rôm sẽ thay ông thả lưới ngay chính trên dòng suối K- Ruông. Đôi lúc, hạnh phúc không phải gì quá lớn lao mà đó là sự nhớ thương của người khác đối với mình.
Nửa thế kỷ làm người rừng
Hơn 50 năm làm người rừng (ông Rôm sinh năm 1956) giờ ông không muốn rời xa thung lũng K- Ruông. Đưa ngón tay chỉ hết những cánh rừng thênh thang và xanh như túi mật, ông Rôm bảo “cánh rừng đó là bố giữ, cánh rừng kia cũng bố giữ. Nếu bố không giữ họ cưa hết gỗ rừng. Những cái nương, cái rẫy kia cũng của bố, thả sức làm không hết, không phải tranh giành với ai. Còn con suối K- Ruông cũng như ngọn núi Koraba ở phía thượng nguồn, nếu không có bố báo tin, nếu không có lực lượng Biên phòng truy quét thì bọn đào vàng đã lật tung tất cả lên rồi, chúng đào xới lung tung lắm. Sống ở rừng, mỗi sớm mai nghe tiếng gà gáy là thích lắm rồi con ơi”.
Chiều, theo bước chân ông Rôm lên rẫy, nghe ông kể chuyện về rừng, nghe ông nói về thói quen của động vật rừng chúng tôi mới thấy rằng đấy chính là cuốn sách sống đầy bề dày kinh nghiệm. Những cái cây, hòn đá, con suối... đã quá đỗi thân quen đối với ông. Con chim rừng cũng đã quen với hình dáng của ông. Dòng suối K- Ruông rất đỗi hiền hòa miệt mài chảy đêm ngày dưới chân núi Koraba tạo nên bản nhạc êm ái. “Bố đã không có ý định rời xa nơi đây nữa, ở đây quen rồi, tốt rồi. Hơn 50 năm bố sống ở đây, từ khi mới sinh đã quen với tiếng của con thú rừng”. Vợ của ông, bà Hồ Thị Tâm ít nói hơn, cứ lầm lũi làm rẫy rồi đi lo chuyện bếp núc. Đến chuyện chụp ảnh bà cũng lánh qua một bên nhưng nụ cười thì lại hết sức rạng rỡ “mẹ không quen chụp ảnh, chụp bố được rồi”. Khi chúng tôi hỏi vì sao lại cùng bố Rôm chọn cách sống giữa đại ngàn Trường Sơn, mẹ Tâm bảo “lấy chồng thì theo chồng. Chồng ở rừng thì mình ở rừng thôi. Ngoài bản con cháu đã cất cho bố mẹ ngôi nhà mới, bố nói là sẽ ra đó sống thử vì đã đến tuổi già rồi nhưng mẹ biết, bố ra vài ngày rồi trở lại K- Ruông thôi...”
Đêm trăng sáng trên miền sơn cước, bên ly rượu được nấu từ men lá rừng và dòng nước trong vắt của dòng suối K- Ruông chúng tôi ngồi bên nhau, trò chuyện với nhau chợt nghe ấm áp đến lạ lùng. Ánh trăng chảy miên man trên ngọn núi Koraba. Núi rừng hòa vào ánh trăng tạo nên một bức tranh tuyệt đẹp. Đôi lúc, bứt ra khỏi môi trường sống hiện đại mới thấy được giá trị của sự thanh bình. Cái yên ả ở K- Ruông không phải ở đâu cũng có. Mãi đến sau này tôi sẽ nhớ về chuyến đi này, về câu nói của ông Rôm trong đêm trăng ở thung lũng K- Ruông “bố là người hạnh phúc nhất. Bố có rừng, có suối, có trăng, có người yêu thương ở bên mình...”. Chúng tôi hỏi, đến lúc tàn đêm, rằng bố có ý định về làng không? Ông Rôm bảo, chắc cũng sẽ về đó với làng, ngôi nhà ở K – Ruông để cho con cháu mai sau…
