5 điều cần biết về ô nhiễm không khí

Quỳnh Hoa |

Khoảng 90% dân số hiện phải hít thở trong bầu không khí ô nhiễm. Trong đó, hơn 5 tỷ người, tức khoảng 70% dân số toàn cầu, phải chịu đựng không khí độc hại vượt quá giới hạn ô nhiễm mà Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến nghị. Liên hợp quốc coi đây là vấn đề sức khỏe quan trọng nhất của thời đại chúng ta.

Giao thông vận tải là một tác nhân gây ô nhiễm không khí rất lớn. Ảnh: Alexander Popov
Giao thông vận tải là một tác nhân gây ô nhiễm không khí rất lớn. Ảnh: Alexander Popov

1. Ô nhiễm không khí đang giết chết hàng triệu người và gây hại cho môi trường

Vấn nạn ô nhiễm môi trường hay ô nhiễm không khí có thể không được đặt ở những vị trí hàng đầu, nổi bật của các kênh tin tức trong những tháng gần đây, nhưng ô nhiễm không khí vẫn luôn là mối nguy hiểm gây chết người, tác nhân gây ra bệnh tim, bệnh phổi, ung thư phổi và đột quỵ...

Ước tính cứ 9 ca chết sớm, thì 1 ca gây ra bởi ô nhiễm không khí. Số người chết vì lý do ô nhiễm không khí lên đến bảy triệu người mỗi năm.

Một người đàn ông 54 tuổi người Nigeria mắc bệnh tiểu đường loại 2 đã phải cắt cụt chân phải.
Một người đàn ông 54 tuổi người Nigeria mắc bệnh tiểu đường loại 2 đã phải cắt cụt chân phải.

Ô nhiễm không khí cũng đang làm tổn hại đến môi trường tự nhiên, làm giảm nguồn cung cấp oxy trong các đại dương, khiến thực vật khó phát triển hơn và góp phần gây ra biến đổi khí hậu.

Tuy nhiên, bất chấp những thiệt hại, có những dấu hiệu đáng lo ngại cho thấy ô nhiễm không khí không được coi là ưu tiên ở nhiều quốc gia: theo bản đánh giá đầu tiên về Luật Chất lượng không khí, do Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP) công bố vào ngày 2/9, khoảng 43% các quốc gia thiếu định nghĩa pháp lý về ô nhiễm không khí và gần một phần ba trong số họ vẫn chưa áp dụng các tiêu chuẩn chất lượng không khí ngoài trời bắt buộc hợp pháp.

2. Nguyên nhân chính

Năm loại hoạt động của con người chịu trách nhiệm cho hầu hết ô nhiễm không khí: nông nghiệp, giao thông, công nghiệp, chất thải và hộ gia đình.

Quá trình nông nghiệp và chăn nuôi tạo ra khí mê-tan, một loại khí nhà kính cực mạnh, và là nguyên nhân gây ra bệnh hen suyễn và các bệnh đường hô hấp khác. Mêtan cũng là sản phẩm phụ của quá trình đốt chất thải, phát ra các chất độc gây ô nhiễm khác, cuối cùng đi vào chuỗi thức ăn. Trong khi đó, các ngành công nghiệp thải ra một lượng lớn carbon monoxide, hydrocacbon, vật chất dạng hạt và hóa chất.

Giao thông vận tải tiếp tục là nguyên nhân gây ra cái chết sớm của hàng trăm nghìn người, bất chấp việc toàn cầu đã quyết định loại bỏ nhiên liệu có chì nguy hiểm vào cuối tháng 8. Cột mốc quan trọng này được các quan chức cấp cao của Liên hợp quốc, bao gồm cả Tổng thư ký, tin tưởng sẽ ngăn chặn khoảng một triệu ca tử vong sớm mỗi năm. Tuy nhiên, các phương tiện vẫn tiếp tục thải các chất dạng hạt mịn, ôzôn, carbon đen và nitơ điôxít vào bầu khí quyển. Ước tính rằng việc điều trị tình trạng sức khỏe do ô nhiễm không khí gây ra tiêu tốn khoảng 1 nghìn tỷ đô la mỗi năm trên toàn cầu.

Mặc dù có thể không phải là một cú sốc lớn khi biết rằng những hoạt động này có hại cho sức khỏe và môi trường, nhưng một số người có thể ngạc nhiên khi biết rằng các hộ gia đình là nguyên nhân gây ra khoảng 4,3 triệu ca tử vong mỗi năm. Điều này là do nhiều hộ gia đình đốt lửa lộ thiên và sử dụng bếp không hiệu quả trong nhà, thải ra các chất dạng hạt độc hại, carbon monoxide, chì và thủy ngân.

3. Đây là một vấn đề cấp bách

Ảnh hưởng của ô nhiễm không khí đối với con người đang ngày càng gia tăng. Trong những năm gần đây, tiếp xúc với ô nhiễm không khí đã được phát hiện là góp phần làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường, sa sút trí tuệ, suy giảm phát triển nhận thức và mức độ thông minh.

Trên hết, chúng ta đã biết trong nhiều năm rằng nó có liên quan đến bệnh tim mạch và hô hấp.

Các tác động môi trường có hại khác bao gồm làm cạn kiệt tài nguyên đất và nước, nguồn nước ngọt bị đe dọa và năng suất cây trồng thấp hơn.

Sử dụng các nguồn năng lượng sạch và bền vững, như trang trại gió ở Thái Lan, giúp làm giảm ô nhiễm không khí. Ảnh: Zen Nuntawinyu
Sử dụng các nguồn năng lượng sạch và bền vững, như trang trại gió ở Thái Lan, giúp làm giảm ô nhiễm không khí. Ảnh: Zen Nuntawinyu

4. Cải thiện chất lượng không khí là trách nhiệm của cả chính phủ và khu vực tư nhân

Nhân Ngày Quốc tế Không khí sạch vì bầu trời xanh 7/9, LHQ kêu gọi các chính phủ hành động nhiều hơn nữa để cắt giảm ô nhiễm không khí và cải thiện chất lượng không khí.

Các hành động cụ thể bao gồm thực hiện các chính sách tích hợp về chất lượng không khí và biến đổi khí hậu; loại bỏ dần ô tô chạy xăng và dầu diesel; và cam kết giảm phát thải.

Các doanh nghiệp cũng có thể tạo ra sự khác biệt, bằng cách cam kết giảm thiểu và cuối cùng loại bỏ lãng phí; chuyển sang các phương tiện phát thải thấp hoặc xe điện cho các đội vận tải của mình; và tìm cách cắt giảm lượng khí thải gây ô nhiễm không khí từ các cơ sở và chuỗi cung ứng.

Ăn ít thịt và nhiều thực phẩm nguồn gốc thực vật có thể giúp giảm thiểu ô nhiễm không khí. Ảnh: Jo-Anne
Ăn ít thịt và nhiều thực phẩm nguồn gốc thực vật có thể giúp giảm thiểu ô nhiễm không khí. Ảnh: Jo-Anne

5. Và cũng là trách nhiệm của chúng ta.

Ở cấp độ cá nhân, việc giảm thiểu ô nhiễm không khí có thể đạt được rất nhiều điều nếu chúng ta thay đổi hành vi.

Các hành động đơn giản có thể bao gồm sử dụng phương tiện giao thông công cộng, đi xe đạp hoặc đi bộ; giảm thiểu rác thải sinh hoạt và làm phân hữu cơ; ăn ít thịt hơn bằng cách chuyển sang chế độ ăn dựa trên thực vật; và bảo toàn năng lượng.

Có nhiều hành động mà chúng ta có thể thực hiện và khuyến khích cộng đồng và thành phố của mình chung tay, góp phần tạo nên bầu trời sạch đẹp hơn: bao gồm tổ chức các hoạt động trồng cây, nâng cao nhận thức thông qua các sự kiện và triển lãm, và cam kết mở rộng không gian mở và xanh.

(Nguồn: Ngày Nay)

TAGS

Vắc xin ngừa COVID-19 bảo vệ cơ thể trong bao lâu?

Trưởng Hoa |

Nếu tiêm đủ hai mũi vaccine ngừa SARS-CoV-2 thì sẽ bảo vệ cơ thể được bao lâu? Nếu tiêm vaccine phòng ngừa nhưng không test trước có bị nhiễm Coronavirus hay không? Sau dây là ý kiến của BS. Nguyễn Huy Luân - Trưởng đơn vị tiêm chủng Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM.

Bị dơi cắn, người đàn ông tử vong sau một tháng vì từ chối vaccine

Thanh Mai |

Đây là ca nhiễm bệnh dại ở người đầu tiên được ghi nhận ở Illinois kể từ năm 1954, theo cơ quan y tế công cộng bang Illinois.

Thêm dữ liệu mới về hiệu lực của vaccine AstraZeneca

Thanh Mai |

Các kết quả này nằm trong thử nghiệm lâm sàng giai đoạn cuối của AstraZeneca với 32.451 người tham gia.

Nghiên cứu: COVID-19 có thể để lại di chứng ở não người bệnh

Vũ Hội |

Theo nghiên cứu, “chất xám” ở thùy trán và thùy thái dương đã bị mỏng đi ở nhóm mắc COVID-19, khác với tình trạng bình thường ở nhóm không mắc COVID-19.