Bệnh ung thư từ lâu được xem là “bản án tử”- một cái chết được báo trước đối với nhiều người. Hiện nay, với sự tiến bộ của y học, hoàn toàn có thể phát hiện sớm ung thư từ giai đoạn sơ khởi, giúp việc điều trị đạt hiệu quả cao.
Những con số “biết nói”
Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), năm 2008 trên thế giới có 12,6 triệu người mắc ung thư, trong đó có 7,5 triệu người tử vong. Năm 2015, có khoảng 90,5 triệu người bị ung thư. Mỗi năm có 14,1 triệu mới mắc, trong đó, tử vong 8,8 triệu (15,7%). Ở Mỹ và các nước phát triển, tử vong do ung thư chiếm khoảng 25%, hàng năm có khoảng 0,5% dân số được chẩn đoán ung thư.
Hiện nay, toàn cầu có khoảng 23 triệu người đang bị ung thư. Mỗi năm có hơn 14 triệu người mắc mới và 8,2 triệu người tử vong. Trong đó ung thư phổi chiếm tỷ lệ cao nhất (12,4%), sau đó là ung thư dạ dày, vú, đại trực tràng, gan, tiền liệt tuyến, cổ tử cung.
Việt Nam là một trong số nước có tỷ lệ mắc ung thư cao trên thế giới (thuộc nhóm 2). Theo báo cáo của nhóm nghiên cứu Economist Intelligence Unit (EIU), thuộc tạp chí The Economist đăng trên Sáng kiến ung thư Thế giới, Việt Nam là nước có tỷ lệ tử vong ở người mắc ung thư cao hàng đầu châu Á, trên 70%. Tiếp đó là Ấn Độ, Thái Lan và Trung Quốc, tỷ lệ từ 60% đến 70%. Tuy nhiên, theo PGS.TS.BS Lê Văn Quảng- Giám đốc bệnh viện K, Hà Nội, thực tế số tử vong của các nước xấp xỉ nhau và chỉ là con số ước tính.
Hiện tại, mỗi năm Việt Nam ghi nhận khoảng 165.000 ca ung thư mới, 115.000 ca tử vong. Theo EIU, tỷ lệ bệnh nhân ung thư tử vong ngay trong năm đầu tiên tại các quốc gia Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam, là 29%. PGS.TS.BS Lê Văn Quảng cho biết thêm mô hình bệnh tật của mỗi nước khác nhau.
Trong nghiên cứu của EIU, ở Australia tỷ lệ mắc ung thư vú, tiền liệt tuyến cao nhất, còn Hàn Quốc là dạ dày, giáp trạng, đại tràng. Nhóm ung thư này có tiên lượng tốt hơn, tỷ lệ sống cao, đặc biệt ung thư giáp trạng gần như được chữa khỏi hoàn toàn. Ở Việt Nam, ba loại ung thư thường gặp là phổi, gan, dạ dày. Những bệnh lý này thường tiên lượng rất xấu, có tỷ lệ tử vong cao. Đặc biệt, người bệnh đến khám ở giai đoạn muộn, các bác sĩ không thể can thiệp, chỉ có thể điều trị giảm nhẹ, điều này làm tăng tỷ lệ tử vong ở bệnh nhân ung thư tại Việt Nam.
Biết bệnh sớm có thể chữa lành
Theo PGS.TS.BS Lê Văn Quảng, với những tiến bộ của khoa học, y học ngày nay, ung thư hoàn toàn có thể được phát hiện từ giai đoạn sớm để chữa lành, cũng như có nhiều biện pháp giúp làm giảm nguy cơ mắc phải ung thư. Trước đây, 2/3 bệnh nhân ung thư đến bệnh viện trong giai đoạn muộn, không còn khả năng phẫu thuật. Song, gần đây số bệnh nhân được phát hiện sớm đã tăng hơn trước, chủ yếu ở bệnh nhân ung thư vú, cổ tử cung, đại trực tràng.
PGS.TS.BS Lê Văn Quảng nhấn mạnh, phòng bệnh ban đầu bằng việc hạn chế hoặc không tiếp xúc với các yếu tố nguy cơ gây ung thư và sàng lọc phát hiện sớm là mấu chốt cho việc điều trị. Khi sàng lọc ưu tiên các loại ung thư như cổ tử cung, vú, đại trực tràng... vì bệnh có khả năng khám bằng lâm sàng và các biện pháp đơn giản; bệnh có khả năng chữa khỏi.
Phòng bệnh bước 1: Phòng ngừa ban đầu, nhằm cố gắng loại trừ hoặc giảm tối đa sự tiếp xúc với các chất gây ung thư để phòng không cho xảy ra sự khởi phát và khởi động bệnh ung thư như không hút thuốc, không uống rượu, bảo hộ lao động tốt khi làm công tác phóng xạ. Đây là bước phòng bệnh tích cực nhất.
Cụ thể, đã có rất nhiều yếu tố nguy cơ đã được chứng minh có liên quan tới bệnh ung thư. Hút thuốc lá, yếu tố môi trường, béo phì, chế độ dinh dưỡng không phù hợp và tình trạng nhiễm vi sinh vật là nguyên nhân dẫn tới khoảng 2/3 tổng số bệnh ung thư ở Mỹ. Hút thuốc lá là nguyên nhân dẫn tới khoảng 21% tổng số ca tử vong do ung thư trên toàn thế giới, trong đó 90% ung thư phổi, 75% ung thư miệng, thực quản, hạ họng thanh quản, 5% ung thư bang quang và nhiều loại ung thư khác nữa
Phòng bệnh bước 2: Sàng lọc và phát hiện sớm những dấu hiệu của bệnh, thậm chí những dấu hiệu của một tình trạng tiền ung thư như sàng lọc phát hiện ung thư cổ tử cung, ung thư vú, ung thư đại trực tràng...
Quá trình sàng lọc này chỉ có hiệu quả ở trên một số bệnh có những phản ứng đặc hiệu, nhưng là chiến lược duy nhất có khả năng làm giảm tỷ lệ tử vong trong ung thư. Sàng lọc là cách đánh giá mỗi cá thể hay cộng đồng khỏe mạnh về mặt lâm sàng, nhằm phát hiện ung thư tiền ẩn hay thương tổn tiền ung thư để điều trị. Mục tiêu của sàng lọc nhằm giảm tỷ lệ tử vong do ung thư.
Nguyên tắc sàng lọc trước tiên phụ thuộc vào bệnh ung thư: dịch tễ học, sinh bệnh học, chẩn đoán và điều trị.
Phòng bệnh bước 3: Tìm biện pháp điều trị có kết quả nhằm mục đích kéo dài số năm sống thêm của bệnh nhân.
Lời khuyên của thầy thuốc-Bỏ hút thuốc lá. Duy trì cân nặng phù hợp. Tập thể dục thường xuyên.-Ăn chế độ ăn hợp lý như ăn nhiều trái cây, rau, củ quả; hạn chế chất béo, thịt đỏ và thịt đóng hộp. Hạn chế rượu, bia.-Phòng ngừa những bệnh lây truyền qua đường tình dục, tiêm phòng HIV cho đối tượng phù hợp.-Tránh tiếp xúc với ánh nắng mặt trời quá mức.-Khám sàng lọc bệnh ung thư vú, cổ tử cung và ung thư đại trực tràng định kỳ.
PGS.TS.BS Lê Văn Quảng - Giám đốc bệnh viện K, Hà Nội: SÀNG LỌC SỚM LÀ MẤU CHỐT CHO VIỆC ĐIỀU TRỊPhòng bệnh ban đầu bằng việc hạn chế hoặc không tiếp xúc với các yếu tố nguy cơ gây ung thư và sàng lọc phát hiện sớm là mấu chốt cho việc điều trị. Khi sàng lọc ưu tiên các loại ung thư như cổ tử cung, vú, đại trực tràng... vì bệnh có khả năng khám bằng lâm sàng và các biện pháp đơn giản; bệnh có khả năng chữa khỏi
(Nguồn: SK&ĐS)
